O derrubamento do réximen zarista e a constitución do primeiro governo revolucionario- ( 23 de Febreiro a 2 de Marzal 1917 ).

Do 21 a o 24 de Febreiro de 1917

Expelido de comezo de ” San Petersburgo ” dende o 10 de Maio de 1914, fora eu n’esas datas redactor xefe da revista de esquerdas “Sevremennik”, ( ” El comtemporáneo ” ), que adoitou no percorrer da guerra unha posta internacionalista, con maior disconformidade dos seus cooperantes, ” Defensistas ” mais con gosto dos cooperantes migrados. Súa esmagallante maioría xuntouse o arredor da banda de “Zimmerwald”. Decontei vivindo, pois, a maior parte do tempo na capital ata a revolución cun pasaporte incerto, durmindo ou ben cada noite nun lugar desigual ou ben escorregándome como unha tebra no meu propio apartamento ónde decontaba vivindo a miña familia, mais esquivando o porteiro.

Dende novenbro de 1916 fora eu menbro da redacción e, e case na súa totalidade, o redactor de maior brío da ” Lietopis ” ( ” La Crónica ” ), mantendo ista revista do “Máximo Gorki” baixo a espada de Damocles da correción xudicial. Miña situación ilegal no me poñía cangalladas, nenbargantes, traballar en calidade de economista, con o meu verdadeiro nome, n’un dos organismos atarefados da rega do ” Turquestán “, agregado o ministerio do Agro.

Semellantes era, a miña situación oficial, meus títulos as miñas funcións, no intre da revolución de 1917.

O martes, 21 de febreiro, atopábame eu sentado no meu despacho da “Oficina del Turquestán”. Trás o caneiro, dúas rapazas mecanógrafas leriaban dos atrancos do abastecemento, das peripecias que se impulsaban diante das tendas, da axitación das mulleres, da tentativa de pillaxe de non sei que almacén: Fíxate – dixo con brusquedade unha d’aquelas xoves. – ó meu xuizo é o comezo da revolución.

Aquelas rapazas non coñecían o que é unha revolución, e non as creín. n’aquelas datas, levado sobor das miñas canles de rega e os meus tanques de auga, sobor dos meus artigos e meus foietos, sobor dos manuscritos e as galeradas de ” Lietopis “, pensei e soñei con aquela revolución que se nos viña enrriba.

Namentres o desacougo do zarismo, a atención da opinión pública e das agrupacións políticas de ” San Petersburgo ” focalizábanse por antes sobor da ” Duma “, emprazada para o 14 de febreiro. As partes máis módicas da esquerda socialista plantexaron para isa data una mostra rueira dos obreiros con as ordes: ” ¡ Pan ! ! e ” ¡ Abaixo a autocracia ! “. Os fundamentos de maior lindaxe, entre os que me atopaba, negaronse, pola contra, en diversas reunións política, a xuntar o movemento obreiro con a ” Duma “. De certo, que os medios parlamentarios burgueses mostráronse en capacidade, non só que non puideran estar con o proletariado, ainda que non fose máis que para acolloar a ” Rasputín “, se non tamén que tiñan medo como a o lume unha tentativa para facer uso das forzas do proletariado na loita por un rexímen constitucional, e para a guerra ata a victoria total.

Seu medo atopábase perfectamente axeitado. Podíase certamente, afoutar e lembrar ” El Espíritu ” mais non foi imposíbel obter seus servizos. D’iste xeito logo, o ” Bloque Progresista ” da ” Duma “, que representaba as posicións de toda a nosa burguesía abastacida, non avaliaba conveninte máis que erguerse en armas contra o movemento proletario.

Pouco tempo con anterioridade, ” Miliukov ” manifestou que atopábase disposto mesmo a súa ” Victoria total “, ata os ” Dardanelos “, ata a os servizos a lles emprestar a os valentes aliados, sí todo aquelo non puidera acadar máis que a o rezo d’unha revolución. E agora por mor dunhas azueiras referintes a eventuáis manifestacións rueiras, remataba de publicar o seu chamamento a os obreiros, no cal confesaba que todo feito pola súa banda contra do seu governo namentres durase a guerra non poidera ser máis que unha suscitación da ” Okhrana “.

Polo resto, os políticos de ” San Petersburgo ” reclamaban n’aquel intre a composta do abastecemento da capital polo concello. Foi a nova consigna dos liberais e das xuntanzas democráticas.

Nin un só partido adecentábase para a gran conmoción. Todo o mundo reflexionaba, soñaba, barruntaba, emocionábase… . ¿ A revolución ?, ¡ Fora en demasía incríbel !. Toddo o mundo discorría que aquelo non fora unha verdade, se non só un soño. O soño dos longos anos complexos, as esperanzadas de moitas xeracións. Ainda que, sen crer n’elo, eu repetía de xeito metódico as parolas da rapaza mecanógrafa: ” Si esto es el comienzo de la revolución “.

Nos vindeiros días, 22 e 23 de frebreiro, o movemento rueiro sobresaiu con moita claridade o marco acostumado dos mítines de fábricas e descubriu a frouxidade das autoridades. Resultou palpábel que istas no se atopaban en condicións de sufocar o alzamento en xerme, Nembargantes o aparello disposto dende facía decenas de anos. E a cidade encheuse de barullo e de desordes.

Algaradas semellantes ocorreran xa con asiduidade, máis o que cachaba a primeiras, foi xustamente a indeterminación das autoridades. Sen dúbida, no se tratou ainda máis que de desordes e non de revolución. Nengún partido adoitaba pensar n’aquel intre en encararse cara semellante saída; esforzábanse sinxelamente en facer uso do movemento con fins de reclamo.

O venres, 24 de frebreiro, o movemento agrandábase xa como unha ondada por ” San Petersburgo “. A ” Perspectiva Nevski ” e varias prazas do centro atopábanse inzadas pola multitude. Nas rúas principáis argallábanse mítines voantes que a policía e os cosacos espallaban sen enerxía. O xeneral ” Khabalov “, governador militar, fixo público un bando no cal recoñecía xa, contidamente, a incapacidade da autoridadde: manifestou que, como as notificacións preventivas non facían influxo, a represión fariase na vindeira con o máximo de enerxía. Como foi de agardar, aquel chamamento non obtivo resposta. Para todo observador fero, foi manifesto que se atopaban diante d’unha situación nova, dispar das desordes d’outro tempo. Aquel venres, din por certo, como un feito consumado, que estabámos diante d’unha revolución; nembargantes tildaronme de optimista e contestaronme engruñándose de ombros.

Coidando que os feitos vistos foran de moi xusta elocuencia, estudei o enrredo político. Foi moi limpo. Habíase que orientar cara unha subersión extremada. Mais, ¿ que xeito e que programa fora veraz darlle ?. ¿ Quén poidera recoller a herdanza da autocracia zarista ?.

Aquela brava problemática non se me asemellou entón que mostrara grandes atrancos. Logo afondei n’él moito máis e dubidei da saída que enton tivo. No percorrer do espazo da desorde e do afogamento da revolución pola política de ” Kerenski-Terestchenco-Tsereli “, en agosto-setembro de 1917, e logo do golpe de estado bolchevique, tiven de máis a impresión de que o remedio, no transcurrir d’aquelas xornadas de febreiro, poidera, e debera, ser diferente. Mais n’aquelas datas, creín arranxar aquel problema de ” Alta Política ” case sen dúbidas.

O poder que empraze a o zarismo, debera ser de razonamento burgués, pensei. ” Trepov ” e ” Rasputín ” non deberan nin poideran ser emprazados máis que por dirixentes do ” Bloque Progresista ” da ” Duma “. Se nón, o alzamento botarase a perder e a revolución rematará.

Meu razoamento baséase sobor do total dispersión das forzas democráticas baixo a autocracia; non dispuñan n’aquelas datas de nengún organismo forte, político, profesional ou de concello. Falto de cohesión, aillado das outras clases, o proletariado non se atopa en condicións de xerar máis que organizacións de combatentes. Foi unha baza na loita de clases, mais non unha forza capaz de exercer o poder estatal.

Agora ben, no caso de que aquelas forzas democráticas tentasen facerse donos do poder. Terían que sobrepoñerse as trabas por decilo d’iste xeito insuperábels: as normas de governo en condicións de guerra e de disgregación rebasan as súas posibilidades; o derrubamento do aparello económico e lexislativo recolleron xa amplas proporcións; a industra, os transportes, o abastecemento foron organismos inserbíbels. A capital tiña fame. Se o novo poder non lle foi posíbel poñer outra vez en funcionamento toda a cacharrada do ” Estado ” e facela arrincar a toda velocidade, a revolución non podería manterse.

Agora ben, o aparello administrativo burgués atopábase moi presente. O exército de funcionarios, os organismos urbás e rurais axudados por tódalas forzas democráticas, puideran cumprir a ” Miliukov “. Non existía nin podera existir negún outro aparello.

O outro aspeito da problemática é político. Implantar un poder democrático excluindo o ” Bloque Progresista “, non sinalaba tan só deixar de usar n’unha posición grave un aparello estatal aveciñado, se non que supoñía tamén a coalición de toda a ” Rusia ” dona na contra da democracia e a revolución. Tódolos burgueses puideran, n’iste caso, botar o conxunto das súas forzas no partido do zarismo e constituir con iste unha fronte incomparábel contra a revolución. En semellantes condicións, o investimento do poder polos socialistas levaría a unha pronta falla. O primeiro poder revolucionario, dicíame eu en febreiro, non pode ser maís que burgués.

D’iste xeito supúxose que o primeiro estrondo da treboáda revolucionaria detívenme diante da imposibilidade práctica de erixir un poder soamente democrático que, nembargantes, supoñía ¡ A liquidación inmediata da guerra !. Porque, limpo é, eu xulgaba imposíbel que un poder decmocrático decontara a guerra e unha vitoria da revolución pareceume concluínte. Mais xuntar a tódolos outros atrancos n’un troco bravo e radical da política extranxeira pareceume inconcebíbel. A máis d’unha política de paz houberanse amecido, n’iste caso, unhas problemáticas inxentes leadas a desmobilización, a transformación das industras, e por conseguinte, o perche en masa das fábricas, a o paro en grande medida e a desfeita da economía nacional.

Semelloume, pois, indispensábel que a burguesía asumira as problemáticas da pólitica exterior, a termo de crear as mellores condicións para a liquidación da guerra.

O poder debía pertencer a burguesía. Mais, ¿ Quixera ela, sabería adonarse d’él ?. ¿ Ía a aturar o poder de máns da revolución ?. ¿ Ou ben, prefiriría disociar a súa causa da mán da revolución principada e machucar aquél movemento uníndose a trullada do Zar ?. Ou se non, ¿ resolvería extenguer o movemento con a súa neutralidade, desleixándose a él mesmo, rendéndose a unhas intuicións básicas que lle trocarían en anarquía ?.

Por outra banda, ¿ Cal sería a atitude dos partidos socialistas, a os que lles pertence acadar o control do movemento e orientalo ?. ¿ Tódolos fatos socialitas ían a poñerse dacordo no referente a opción de poder, ou ben algúns quixerana facer uso das intuicións desencadeados para unhas tentativas sen senso tendendo a o establecemento da dictadura do proletariado, a o reparto instantáneo dos despoxos dun animal que vivía ainda ?.

Manifestadas istas inquiras, tiña eu que ir máis lonxe. Se a saída xusta do problema podera perigrar por ámbalas dúas bandas, ¿ seríame posíbel coadxuvar activamente no xogo das forzas políticas, ainda que só fose para procurar un compromiso ?.

En semellantes condicións , o 24 de febreiro, o medrar o movemento nas rúas e convirtirse n’un feito consumado a revolución, só seu froito decontaba sendo incerto, e eu, escoitaba escasas novas que acontecían; pois todo o meu coidado atopábase concentrado no que acontecía non centros socialistas por unha banda, e nos medios burgueses, en particular nas faccións da ” Duma “, por outra banda.

Tiña eu amplas relacións nos medios máis diversos da capital, mais por mor da falla d’un xuizo público ceibe n’aquelas datas e, sobor de todo, por mor da miña situación ilegal, foime moi difícil informarme do estado de azo dos diferentes fatos. Sintíame lonxe das retortas nas que, o meu entendemento, aviábase n’aqueles intres os acontecementos . Un senso de aillamento e de incapacidade e unha necesidade de formar parte da revolución para cumprir n’ela o meu traballo, foron os sentementos que me domeaban n’aqueles días.

Foi xusto, diante de todo, previr, poñerse en contacto con os centros de ámbolos dous campos onde poidera eu acadar datos serios de fiúza.

O venres pola noite, telefonei a ó omniscente e úbicuo ” N. D. Sokolov “, advogado de sona en ” San Petersburgo “, un dos principáis arquitetos do primeiro espazo da revolución. Tíñase él xulgado coma bolchevique mais, en verdade, flerteado a os medios radicáis da capital. Ficamos dacordo en xuntar a os expoñentes do diversos fatos ó seguinte día, as tres, na súa casa da rúa ” Sergiefkaya “, para un troco de impresións sobor da situación. Agardaba eu que aquela xuntanza premitírame darme de conta mellor das posicións dos fatos burgueses así coma dos dirixentes demócratas. En calidade de representante da alta esquerda do socialismo, adoitaba eu pensar en intervir se fora necesario, en favor d’un governo revolucionario limpamente burgués, e mesmo exixir un compromiso indispensábel para formación semellante governo.

A natureza e as lindes d’aquel compromiso foron palpábels, boquexados xa polo roteiro dos acontecementos. As manifestacións das masas no trascurrir das xornadas de febreiro foron pouco metódicas; e pouco permitui fincar que estiveran dirixidas. En xeral os grupos socialistas orzados non dirixían os movementos polpuláis nen os encamiñaban cara un obxetivo preciso. Certamente, a nosa anterga orde nacional e convencional: ¡ Abaixo a autocracia!, atopábaas no s beizos de tódolos oradores de rúa, mais aquelo non abondaba coma programa político. Fora unha idea negativa, certamente. En canto o problema do poder, non se plantexaba ni por asomo as masas.

Especialmente a parola ” Asamblea constituyente “, que non representa unha problemática de actualidade se non só un punto de programa común a tódolos patidos socialistas, ficaba, aqueles días, na súa totalidade nos luscos.

Pola contra, outra orde instituíase amplamente no trascorrer das manifestacións rueiras, orde que agochaba un contido sumamente tanxíbel, de contras mois adustas.: ¡ Abaixo a guerra !. O arredor d’ista consigna loáronse tódolos mitíns das xornadas de febreiro.

Resolve con toda perfeción que, xustamente quel xeito de movemento debera fixar a atitude de toda a burguesía pudente con respeito a revolución. Na medida no que os elementos burgueses podían admitir a liquidación do zarismo, só podían facelo vendo n’elo un medio de rematar a guerra con trunfo. O remate do rexímen de ” Rasputín ” foi xulgada pola burguesía coma un medio de reforzo das forzas armadas. N’istas condicións, a burguesía non podía ter ren en xeral c’un movemento que ollaba a idea de ” La guerra hasta el final y hasta la victoria total “. Para chegar a un poder burgués, foi, pois, preciso, suprimir, pasaxeiramente, as consignas antimilitaristas. Tratábase d’un compromiso ineludíbel mais aquel compromiso, ¿ foi abondo para conseguer a fin desexada ?. Sen él, a burguesía, de acordo con o zarismo amagullaría a revollución. ¿ E podería se quera suxeitar a constitución d’un governo burgués ?.

¿ Qué intencións sostiñan no campo de ” Miliuhov-Gutchkov ” ?, ¿ Que resolverán eles ?. Foi xusto saber cal fora a atitude do campo oposto. Os feitos botaban sobor dos ombros dos militares socialistas adiantados o peso d’unha tarefa dificil, pode que machucante, que exixía d’eles, non só un analise fondo dos acontecementos, se non tamén unha sangue xélida e un adoitrinamento as circunstancias que podían semellar dende fora como unha traizón os seu ideáis e ser incomprendidas polas masas.

A burguesía atopábase aterrezada polo movemento, non se poñía a súa beira e, por conseguinte, foi oposta a él. Mais non podía deixar de telo en conta e de tentar aproveitarse d’el. A Consigna política da burguesía, consigna a cal se apelicou toda a ” Intelligentsia ” radical fora: ¡ Un gabinete responsable ante la Duma !.

No seu conxunto, por aquela banda, case nada se tiña claro o venres 24 de frebreiro, e se ó estaba non foi moi favorábel. Unha xuntanza dos xefes de grupos da ” Duma “, a cal opoñeuse unha grande importancia, atopábase emprazada para o día seguinte. Eu agardaba coñecer os seus froitos na casa de ” Sokolov “.

Polo que respeita a outro campo, puiden atopar algúns representantes dos bolcheviques e dos socialistas-revolucionarios de senso zimmerwaldiana. A miña impresión foi de tódolos xeitos desfavorábel. Corroborei a falla de cohesión do movemento e a falla de centros sólidos. Logo, comprobei unha perfeta indiferenza pola súa banda diante dos problemas que me inquedaban , xa que a seu coidado atopábase sumerxida na súa totalidade pola axitación direta e polo aceleramento do movemento. O fin, os meus tentos para enfiar o pensamento dos meus interlocutores no senso d’un programa taxíbel, meu razoamento respeito a constitución d’un governo revolucionario, baseado n’un compromiso a primeiras, non causaron máis que unha manifesta incredulidade e, ata, un manifesto rancor.

O movemento do proletariado petersburgués no se limitou, nembargantes, no transcorrer d’aqueles días, á axitación dos partidos, a os mítines das fábricas e as manifestacións nas rúas. Houbo tentos para crear centros inter-partidos, xuntanzas de perosonalidaes pertencentes a varios sectores do movemento obreiro: diputados da ” Duma “, sindicalistas, cooperativistas. Falábase, sobor de todo, dos problemas de abastecemento e, logo, pasábase a situación xeral. As diverxencias mostrábanse alí, sobresaíndo o desconcerto dos asistentes. A esquerda, anhelosa, pregoaba a revolución, avaliando indispensábel facer con todo urxencia organizacións obreiras de combate. Atopábase representada polo a vello liquidador ” F.A. Tcherevarin ” que foi primeiro a quén se lle ocorreu a idea da elección inmediata, nas fábricas da capital, d’un ” Soviet ” dos diputaos obreiros.

Aquelas personalidades xuntadas, que non exercían influenza algunha sobor das masas, representaban as correntes do menchevismo defensivo. Mostrábanse favorábels a instauración d’un governo burgués. Ainda que alí no se plantexara o problema político, aquelas xuntanzas tiveron a valía histórica de axeitar a técnica e a entidade das forzas da revolución.

Namentres, o movemento no depoñía de amplarse, facendo tanxíbel de hora en hora a impotencia do aparello policíaco. Os mítines loábanse xa case legalmente e as unidades miltares non se resolvían a actuar. As multitudes chegaban as rúas principáis. E cousa insospeitábel, os destacamentos de cosacos mostrabanse moi moderados. N’algúns lares, sobresairon a súa neutralidae por mor de conversacións diretas. O venres pola noite, contábanse na cidade que unhas eleccións no ” Soviet ” dos diputados obreiros estábanse facendo nas fábricas.

Colonias e zona española de Marruecos. ¡ Por fin de volta na casa !

Ímonos achegando xa de volta a casa. Cando vou escreber ista notas, derradeiras das que vou falar abordo, dime que pasamos non moi lonxe das ” Baleares “.

” S. Sebastián ” falounos ista tarde da zona española de ” Marruecos ” e das colonias do norte de ” África “. A primeira – díxonos – está composta por unha estreita faixa de terra que se extende dende ” Larache ” , na ribeira ” Atlántica “, ata a embocadura do río ” Merluya ” na ribeira ” Mediterránea “, bóa parte do linde d’ista zona atópase con as ribeiras de ” Andalucía “.

A zona española pode estudarse composta por dúas rexións: ” Yebala ” que entende as terras que adiantan ata dar xeito a unha banda do estreito de ” Gibraltar ” e o ” Rif “, que é a zona mediterránea, seca en bóa parte e contando con o terreo crebado dos seus montes.

Pola banda de ” Yebala ” decontan as estribacións do noso cordal ” Bético “, que móstrse curtado no estreito de ” Gibraltar “. ” Yebala ” é a rexión máis vizosa e rica da zona española, e as súas terras están regadas por varios regatos e polo ” Lucus “, que é o río de maior corrente, o cal emboca no ” Átlantico “, xunto a ” Larache “.

” Alcazarquivir ” é poboación non moi bonita, mais susceptíbel de acadar importancia por pasar por ela a estrada que une ” Tánger ” a ” Fer “.

A saida do estreito, na ribeira do ” Átlantico ” atópase ” Tánger “, a cidade e o porto de maior importancia do ” Magreb “. Ista cidade, e unha pequena zona nos arredores, está internacionalizada, e dicer, atópase afastada da zona española e n’ela poden comerciar literalmente tódolos países; a cidade governase por si mesma e atópase abeirada por todas as grandes potencias.

Xunta o pequeno río ” Martín “, n’un val moi vizoso e non lonxe do mar érguese ” Tetuán “, que é a cidade onde se estableceu o alto comisionario español e o ” Jalifa ” ou representante so sultán.

No camiño de ” Tetuán ” a ” Fer ” atópase ” Lanen ” a cidade inviolábel e mística dos marroquies.

O ” Rif ” é zona máis seca que a derradeira: os seus montes son crebados e con vexetación esteparia: ten grandes extensións d’una poderosa vexetación e isto en pequenos vals vense as sobras d’algunhas hortas. Por mor d’iste problema, o ” Rif ” ten escaseza de grandes centros de poboación, e os seus moradores viven en pequenos e ricos oasis.

Como as vertentes orientadas cara o mar son moi ripadas, por isto os ríos son como fervenzas e o que fica en pouco tempo as correntes das choivas o mar.

” Melilla ” é a maís importante cidade do ” Rif “. Atópase a leste da península de ” Kesforcas “, case fronte a ” Milagi “, fíxose en poucos anos unha poboación moi bela e medrada, vendo o curto camiño con as tribos do interior.

” España ” non domeou en ” Marruecos ” por meras campañas non procurou só adiantar no protectorado en ben do seu comerzo e da súa industra insalbábel. Moveuse por creenza de todo interese o cumprimento de unha érguido coñecemento de cultura e de adiantar cara tal fin, fixeron numereiras escolas as cales estudan os mesmos marroquies.

” Melilla ” e ” Ceuta ” ainda cando metidas en terreos marroquís non se lles xulga como pertencentes o protectorado, son chamadas plazas de artesáns e seu terreo da xeito a o chan nacional.

” España ” ten outras posesións no norte de ” África “, o ” Peñón de Velez de la Gomera “, o illote de ” Albucenas ” e as illas ” Clatorinas “. En rixor con todos os illotes recoñecidos en común para a notación e gran parte de auga potábel.

O sureste de ” Marruecos “, na ribeira do ” Sáhara “, ” España ” posúe unha extensa colonia non corrida ainda: o chamado ” Sáhara Español “, terreo que compréndese dende o cabo ” Blanes ” ata o rio ” Draa ” no linde do ” Marruecos Francés “; e algo máis o norte, atópase tamén unha pequena rexión que é chamado terreo de ” Ifni ” ou da ” Cruz de Mar Pequeña “.

Remarcando tamén que no ” Golfo de Guinea “, ” España ” posúe as illas de ” Fernando Goo “, ” Alborán ” e ” Conoco “, e, no continente, a chamada ” Guinea Española “, cuxa única poboación de importancia é ” Batú “.

As illas ” Canarias ” atópanse fronte a ribeira atlántica do sur de ” Marruecos “, non as ten enconta ” España ” como colonias se non como nacionáis. En tempos pasados axeitábanse como unha sóa illa, cuxa capital foi, a ” Cruz de Tenerife “; con naturalidade axeitan dúas, sendo a capital do novo xeito a cidade de ” Las Palmas “, cuxo porto é concorrido por facer escala n’él os buques dos roteiros de navegación que veñen a ” Europa ” dende ” América del Sur “.

No veleiro hai un rebumbio grande, todo o mundo está facendo os prepaprativos para o próximo desembarque. Estou ledo, desfrutando d’un día maxestuoso e d’un espectáculo fermoso.

De entre a brétema mañaneira, xurde medio perdido o caserío de ” Barcelona “, a esquerda, sobresae, en primeiro termo, o monte do ” Montjuic “, en cuxa cimba érguense o castelo e o roque vixías e, nas faldras que miran cara a cidade, érguese a fastuosa dos pazos e xardíns da ” Esposión “. Logo, máis a esquerda e pola chaira do ” Llobregat “, volven a mostrarse, mesto, o caserío; do cal surden centos de chemineas fabrís, que misturan os seus fumes con a brétema, facendo case invisíbels os contornos dos montes do fondo, a do ” Tibidabo ” entre elas.

O entrar no porto, nótase a axitación xeitosa da gran cidade.

A entrada lémbrame algo a de ” Nueva York “, polo gran número de buques empeirados, polo cruce decontado d’ístos con os remolcadores e pola liña de grandes transatlánticos que agardan o intre de facerse o mar pa comezar as seus longos roteiros a través de tódolos mares.

Os avoiños, xunto a mín, choran de ledicia o voltar a ver a terra na que medraron, logo de tantos anos de falta. Pai atópase tamén visibelmente ledo. Eu non sei que facer nin que dicer, só se me ocorre mirar e atopo belo, canto miro.

¡ Xa estamos outra vez en ” España ” !, Deus preservounos de todo mal, e sexan nosas primeiras parolas en acción de gracias por nos outorgar o súa protección.

Logo… . ¡ Que ledicia !. O baixar o peirao, na estación marítima; freteime os ollos porque pareceume estar soñando. ¿ Foi posíbel ?. ¡ Mai e a miña irmanciña agardanos a o pé da escada do veleiro !. Non saio do meu abraio e da miña ledicia e con qué pracer e emoción dímonos unha aperta. Deus permitiu que fora hoxe, para nos, un día compretamente ledo.

O acoller nai o telegrama que lle enviamos dende ” Guinea “, tomou con a miña irmaciña, deseguido o tren para ir a agardarnos a ” Barcelona ” e darnos unha surpresa tan afábel. Non foi menos a que tiveron elas, o ver que con nós tornaban os avoiños.

Pecho hoxe eiquí istas notas lixeiras que fun tomando no transcurrir do noso ledo viaxe.

O pisar de novo terra, síntome ledo, mais algo enmorriñado, o considerar que non tornarei de seguro a ver moitos dos países que visitei e que tan gran lembranza deixaron na miña persoa.

Miña irmá cercoume con as súas milleiras de inquiras e dime que recibiu todas as postais que, dende ” América ” lle remitín. As faltantes non chegaron ainda as súas máns.

Chea de ledicia, no deixa de dirixirme en papel esclamacións como istas: ¡ Cánto cambiaches !, ¡ Que medrado estás !, ¡ E que moreno !, ¡ Cómo te curtiu o sol e o aire do mar !.

¡ Qué gañas teño de ver de novo ” Galicia ” de saudar a meus amigos e de contarlles aneidotas e lembranzas d’ista longa viaxe, de tanto interese para mín e na que tantas cousas aprendrín !.

Anotacións sobre do África do Sur

Puidemos pasar unhas horas máis en ” Túnez ” e as aproveitamos dando unha lixeira volta pola cidade, que é xa con toda seguridade unha das máis poboadas de ” África ” e que é indubidábel se convirta a máis, porque o seu porto vai gañando en movemento, o país en desenrrolo do seu agro e constrúense sen parada, novas comunicacións.

A o terreo tunecino ten unha xeito que lembra o carrelo d’un burro: é dicir, montes no centro e baixeiras e chaira nas bandas. É moi notábel a riqueza de fosfatos que conten o chan, amplándose xa grandes fábricas para a súa exportación.

Na cidade de ” Túnez ” maniféstanse ben axeitadas a cidede árabe e a europea: a primeira, con as súas casas pranas, eirados convertidas en xardíns, e a europea moi fermosa, con rúas amplas como a ” Avenida Jules Ferry “. É tamén unha poboación comercial e multilingüe, e un verdadeiro centro cultural.

A cidade santa dos mahometanos de ” Túnez ” é ” Kairouán “, a cal conserva en moi bó estado os seus vellos vanos. Eiquí pasan os convois que se propoñen atravesar o ” Sáhara “. A finalidade d’iste fastoso deserto, dixéramos que non todo son areas n’él. N’algunhas zonas atópanse goios d’auga e elo permitiu que n’os seu arredores se desenrrolara vexetación; as palmeiras èrguense n’istas zonas de oasis, os penachos das súas palmas, e unha poboación máis ou menos pequena, adicanse a labranza da terra. vivindo o mesmo tempo istos lugares, de relativa comodidade e acougo, para que os convois acouguen n’elas, atopando un apracíbel repouso as penalidades do sol sufocante e dos ventos rigorosos.

Con modernidade, e por mor de goios artesáns, acadouse amplar a zona de labranza d’algúns d’istos oasis: atópanse de moita extensión como o de ” Kiskra “, poidendo vivir n’eles unha poboación de alguúns milleiros de habitantes.

O ” Sáhara ” chegará se cadra a ser lugar de turismo, polo seu aspeito tan espcecial e senlleiro, sobor de todo cando se contrúa a vía ferrea que o vai atravesar, e que franceses e ingleses tentan de construir a o longo e amplo da ” África “, para enlazar por ferrocarril os portos africanos do ” Mediterráneo “, con as cidades da ” África del Sur “.

” Runvelie ” subgobernador francés, que subeu a rexidor en ” Adén ” e que foi a ” Argelia ” a decontar seus traballos, tívonos pendentes das súas parolas, por tempo se máis de dúas horas, aclarexándonos cousas e feitos relativos a ” África del Sur ” porque interesoume moito o que nos dixo, cou tentar lembrar algo e tomar algunas notas.

Fixo que hai moitas castas de homes e mulleres de cor na ” África “; uns son afábels, e outros belicosos. A os segundos pertencen os ” Zulúes “, os ” Masais “, e os ” Asechantis “. Os primeiros, que pertencen a ” Zululandia “, pasan por ser os máis fermosos de entre tódolos homes e mulleres de cor e, con os ” Tasutos “, viven no interior do ” África del Sur “, os ” Asechantis ” habitan paraxes non lonxe das ribeiras de ” Guinea “.

No sur e suroeste, viven os ” Liosentotes “, os cales teñen a pel de cor caramelo.

A colonia do ” Babo ” entende a banda sur de ” África “, atópando o ” Vantal ” na banda este sur oriental; e afastadas do ” Vantal ” polo cordal do ” Transvaal “, chamándose así iste derradeiro por estar situado na outra banda do río ” Vaal “.

Uns labregos holandeses chegaron o ” África del Sur ” e construíron unha colonia, que chamaron ” Ciudad del Cabo “. Dende alí comerciaban con os eu veciños os ” Liotentotes “: mais, o atoparse en guerra tempo despóis ” Francia ” e ” Inglaterra “, a primeira acadou que ” Holanda ” erixírase en coalición e lle axudara con as súas forzas. O rei de ” Holanda “, o verse despoxado do trono polos maxos de ” Francia “, vendeu a colonia do ” Cabo ” a ” Inglaterra “.

Os colóns holandeses, suxeitos entón as leis nglesas, temeron non verse dabondo seguros contra as invasións do ” Liotentotes ” e, deixando a colonia do ” Cabo “, establecéndose uns na outra banda do río ” Vaal “. Os países lexitimamente así axeitados, se chamaron respeitivamente ” Brange ” e ” Transvaal “. Algúns baers ficaron en ” Natal “; mais o exercer ” Inglaterra ” en soberanía sobor d’aquel país, o abandoaron de tódolos xeitos.

Con orixe d’algúns ludibrios sostidos por istos colóns contra os ” Basutos “. ” Inglaterra ” interviu, sometentdo os ” Basutos ” e ficando co dereito de intervir en ” Brange ” e ” Transvaal ” se algunha vez o vira conveninte. Iste feito presentouse o descobrirse o prados de diamantes de ” Kimberley “, e mostrando ” Inglaterra ” que o ” Transvaal ” non facía máis que governar extensións con os reises das tribos veciñas, quixo mellorar aquél país a súa soberanía. Mais os ” Boers ” defendéronse, e botaron o exécito inglés enviado contra eles.

N’aquel mesmo intre descobréronse as minas de ouro do ” Transvaal ” e moitos ingleses dirixíndose alí para expolialas. O presidente da ” República del Transvaal “, ” Kruger “, obrigou a pagar abondantes contribucións a os ingleses que establecíanse no país, e destinou aqueles escravos a mercadoría de toda clase de armas; quixo opoñerse a elo ” Inglaterra “, e desenrrolou en 1899 a guerra que durou tres anos, o remate da cal o ” Boers ” remataron batidos, constituíndose o imperio con a simpatía de case todo o mundo, mesmo con a de moitos ingleses, que protestaron contra a usurpación de que se facía obxeto a os descoidados ” Boers “.

Logo se lles concedeu iguáis dereitos que a os ingleses, e, en 1910, os catro estados. O ” Cabo “, ” Vadal “, ” Transvaal ” e ” Brangue ” danlle xeito a ” Unión del África del Sur “. O chan d’ista rexión é moi crebada e o clima e a vexetación son semellantes a os que se desfrutan no ” Mediterráneo “; atópanse cereais, vides, e árbores frutáis, importadas de ” Europa “.

Na ribeira atópanse a cidades do ” El Cabo “, ” Durbán ” e no interior ” Johannesburgo “, ” Pretoria ” cuxa derradeira cidade foi con anterioridade a capital da ” República de Transvaal “.

Os indíxenas d’ista rexión pertencen a varias tribos, mais en xeral se lles chama ” Cafres “, ainda por riba a os que viven na fronte oriental, comprendendo tamén ” Rodesia “, chamada así por ser administrado iste país, ata 1923, por unha compañia privilexada, cuios directores foron ” Lord Gifford “, e ” George Cawston “, homes moi coñecidos nas empresas ordeantes do ” África del Sur “.

Sunset Ipanema

Notas sobor do Áfica Central

Onte a noite saímos de ” Alejandría ” cara ” Túnez “. Atopamonos pois, rematando xa a nosa viaxe e isto éncheme de moita ledicia, pois cada día teño máis vívidos desexos de poder apertar a nai, e a miña irmanciña.

Imos abeirando a ” Libia “, a que foi colonia italiana, a cal abranga as rexión das ” Cirenaicas ” , xunto a ” Egipto ” e da ” Tripolitania ” xunto a ” Argelia “. A banda sur de ” Libia ” ten tódalas naturezas do deserto do ” Sáhara “.

Penso que mañán chegaremos a ” Túnez “, e, como o noso veleiro, n’ista viaxe, non segue a liña homoxénea dos grandes buques de viaxeiros, se non que detense en portos accesorios para deixar carga, é probábel deteñámonos unhas horas alí.

Con anterioridade, de que, pasando días, se me esquezan, vou a escreber algunhas das cousas que sobre ” África Central ” contounos ” D. Roberto Urbido “, coma síntese das súas excursións por aqueles terréos.

O ” África Central ” – díxonos – axeitada, por la banda oeste, toda a ribeira de ” Guinea “; ou seña, dende ” Cabo Verde “, xunto a ” Dakar “, no ” Senegal “, ata a embocadura do río ” Congo ” no linde norte da colonia portuguesa de ” Angola “. O clima é tan insan n’ista rexión, que a os europeos lles é moi complexo acostumarse alí.

Como productos do chan acadanse aceite de palmeira, sorgo, cacahuetes, batatas, mandioca, noz de cola e caucho.

A partires de ” Cabo Verde “, as posesións e os países que se atopan na ribeira de ” Guinea ” son os seguintes: a colonia inglesa de ” Sierra Leona “, a república de poboadores de cor de ” Liberia “, un dos parcos estados ceibes do ” África ” e que foi erixido en 1847 para que puideran recollerse n’ela os escravos de cor ceibados de ” Norteamérica “. Súa capital é ” Monrovia “. Atópase logo a posesión inglesa de ” Costa de Oro “, a francesa de ” Dahomey “, a inglesa de ” Nigeria ” e o “África Ecuatorial” francesa que, polo norte, xúntase con o ” Sáhara “. Na ribeira xunto a ista xigantesca posesión francesa, atópase a ” Guinea Continental Española “, que exténdese máis de 29,500 kilómetros cadrados e conta con unha poboación de máis de 150,000 poboadores. O clima é quente, mais o chan e moi bravo; a banda ribeireña foi malsan, maís traballos de importancia levados a cabo melloraron moito o seu estado de sanidade; abonda n’iste terreo o simio chamado ” Mandril ” e entre as súas produccións sobresae o caucho, madeiras, quina, noz de cola café, cacao, etc..

D’uns anos cara acó, ” España ” mellorou formidabelmente os servizos n’iste terreo, que hoxe atópase en pleo desenrrolo das súas riquezas. A capital da ” Guinea Continental Española ” e ” Bata ” e a da illa de ” Fernando Poó “, ” Santa Isabel “.

A abra de ” Guinea ” que ten ” España ” amáis; as illas de ” Fernando Poó “, ” Annobón “, ” Corisco ” e ” Elobeg “. A primeira foi descoberta polos portuxeses en 1468 e outorgada a ” España ” en 1778, chamándose entón illa de ” San Carlos “. Os primoxenios colóns foron envelenados polos indíxenas e a illa foi de novo colonizada en 1845.

Na abra de ” Guinea ” emboca o ” Niger “, e ten o seu berce o sur do ” Sáhara ” e o ” Congo ” que afrora na lagóa ” Tanganika ” a cal, xunta con a ” Victoria “, ” Alberto “, ” Rodolfo “, etc., dan xeito a unha gran zona de lagóas lindadas polos máis érguidos montes africans nos cales érguese o ” Kiliman’Djaro ” na banda este do ” Ruvenzori “, cuxas bicos acadan uns 8,000 metros de altitude sobor do nivel do mar.

As xunglas no ” Congo ” atópanse feitas por un mesto entretecido de toros e polas de árbores xigantescos, que érguense sobor d’unha terra coberta de vivaz verdor; temos ébano, caobas, palmeiras, xigantescos baobás. As polas d’istes xigantescas árbores técense cipós e viñas, e no chan medran mestas prantas de forraxes sempre verde e húmidos, e que mateñen o chan en constante recendo.

A luz do sol case que non acada vazar polo mesto veo de verde forraxe e por isto, xunta o chan, a escuridade é case compreta: o viaxeiro atópase n’unha noite invariábel. Engádase a isto que non se ven camiños nin vieiros e que, para camiñar, tense que ir rapando as silveiras con un machado ou machete, e entenderase que a vida n’istas fragas tan mestos, teñen poucos atraentes. Mesmo a tribos de indíxenas pensan así e é moi pequena a poboación n’istas paraxes, que fican por enteiro á distrubución dos gorilas e búfalos, de panteiras, e de elefantes, hipopótammos, e rinocerontes, zebras e antílopes. As zebras e os antílopes, como máis febles, son os que máis puñidos atópanse, e por isto comezan carreiras desenfreadas, así notanse, polo medio da mesta xungla, os ruxidos dos leóns e das panteiras.

Fora d’istas grandes e mestas fragas, ” África ” ten outras zonas de vexetación baixa e menos mesta, e que en verdade, son rexións de camiño entre as fragas abondantes e os desertos areosos. En semellantes sitios, e nos confíns da gran xungla, é onde soen facerse a grandes cazarías, son aquelas paraxes chamadas sabanas.

Os homes de cor adicanse a caza e teñen costume comer os animaís cazados no mesmo lugar no que foi a morte do mesmo; se iste é graúdo, como o hipopótamo, sirva de exemplo, os homes mantéñense varios días no lugar ata que dan boa conta da carne da besta. Isto o fan así porque non teñen coñecementos para conservar os alimentos longo tempo. E na súa simplicidade mesma, recoñecen logo os lugares polo circo da herba queimada que a fervedura do manxar deixou sobor do terreo.

Na banda central de ” África ” adoitan vivir as tribos de ” Bosquimanos “, homes de pequena cota, cor canela e cabelos negros encrechados. A súa vida é nómade e se adican en exclusiva a caza; son moi refratadas á civilización, prefirindo a liberdade da súas xunglas. Por mor d’elo, o seu número vai empequenecendo o mesmo tempo que van medrando as zonas de terras de labranza. É notábel a súa arte, dabondo semellante as pinturas parietáis do levante español.

N’istas rexións do centro africano o viaxeiro debera esquivar as picadas dos cínifes porque é moi común a enfermidade so sono que trasmitese a o home con a picada d’istos hexápodos.

” África ” ten animais moi propios: entre eles, atópanse as xirafas, que viven nas sabás africanas, e nas ribeiras dos grandes ríos, atópanse os hipopótamos e elefentes, istos derradeiros cazados polos homes para aproveitar e vender logo o marfil dos seus colmillos.

A zona do centro de ” África ” foi percorrida na metade do XIX por ” Stanley “, quen remontou por tempo de seis meses a corrente do río ” Congo ” atopando a outro explorador, ” Livingstone “, o que se lle supoñía perdido, esquecido e devorado polas bestas.

O ” Congo Belga ” é unha rexión moi ampla; foi adxudicada o rei ” Leopoldo “, e íste, o cedeu o seu país; a abondancia de chuvias n’él fai que seña un país moi vizoso. Ten minas de ouro, de radio, de ferro, zinc e carbón. Produce tamén moito caucho e posúe prados de diamantes nos vales do río ” Kassai “. A capital d’ista colonia é ” Leopoldville ” á ribeira do ” Congo ” e a uns 400 kilómetros da súa embocadura. Na ribeira do ” Óceano Índico “, atópase a colonia inglesa de ” Tanganika ” que deconta o norte con as posesións inglesas de ” Kenia ” e con o ” Sudán Anglo-Egipcio “, ” Tanganika ” foi con anterioridade unha colonia alemana, a cal pasou a axeitarse da colonia de ” Inglaterra ” en virtude do ” Tratado de Versalles “.

Avoiña, para mellor votar as horas no veleiro, narroume un conto africano.

Iste conto – dime – leín que o falan as nais os seus filliños. Imos ver se a tí interésache tamén.

Unha vez, atopábanse todolos animáis moi anguriados porque a seca era grande e non atópaban auga para acougar a súa sede. O león, como rei, propuxo que todos traballaran en facer un goio e todos emprestaron o seu esforzo, todos, menos o chacal.

O león dixo os demáis que en pago a non querer traballar o chacal, íste non bererá. Mais como o chacal é moi arteiro, veredes como se arrranxará para berer.

Presentouse o león levando unha caciña de mel e lle dixo:

-Se probáras ista mell, endexamaís quererás volver beber auga.

-Dame d’ista mel.- dixo o león interesado xa.

-Con moito gosto, replicou o chacal: mais como o darcha faríasme mágoas con as túas poutas, deixa primeiro que anoe as túas poutas.

Tralo anuncio da mel, o león deixouse anoar as poutas con fortes cordáis: mais entón o chacal foi beber auga do pozo, apracíbel, e non lle dou mel.

O león entendeu a xogada: mais non podía escachar o chacal porque tiña as poutas anoadas, e como lle daba vergoña que os demáis animáis o atoparan d’iste xeito, no canto de anoxarse, optou por ensinar a súa bondade.

-Ven, desnódame e dareiche consentemento para que veñas beber canta auga queiras.

Así o fixo o chacal, e o león pensou en desfacerse d’él máis adiante. Para obtelo mellor propúsolle sair a cazar xuntos, o cal fixeron varias veces, mais ficando sempre o león con a mellor parte.

Temoroso o cahcal da vinganza do león, fixo a súa gorida, no alto d’unha pena, a cal tiña que subir tripando cun cordal. Un día, o sair de caza con o león, e porque o chacal tiña moita fame, levouse a súa gorida a peza compreta.

Púxose o león irado e determinou non vingarse nunca do chacal. Encarrilouse a súa gorida, e, para que o seu amigo non sospeitara d’él, díxolle con tenrura que lle baixara a corda para poder subir, pois desexaba falarlle de cousas de moito interese.

O cahacal, que coñecía ben as intencións do león, botoulle un cordal, máis moi vella e roida: o león comezou a tripar por ela, mais, o atoparse a certa altitude, a corda escachou e o leòn foi bater na sima contra afiadas pedras que sobresaian do chan.

A viveza de inxenio axuda a rifar as situacións complicadas ou difíciles.

O Cairo, o Nilo e as Pirámides

Como o veleiro terá que atardar un anaco a súa saida de ” Port-Said “, e como debera facer n’ista viaxe novo treito en ” Alejandría “, pai propón que saiamos de ” Port-Said ” e votémoslle unha ollada a ” El Cairo ” e vaiamos a atopar o veleiro o porto de ” Alejandría “. E aturados polo capitán do veleriro para facer ista combina, saímos no primeiro ferrocarril cara a capital de ” Egipto “. Votamos a noite no ferrocarril e a mañán seguinte atopabámanos no ” El Cairo “.

O aspeito da cidade é por demaís orixinal: vense nas súas rúas exipcios, arábes, sudaneses, abisinios e europeos, toda unha mistura de castas, domeando os traxes longos dos arábes e véndose tamén algúns ” Fez ” vermellos dos turcos.

A cidade é unha xigantesca feira con estrondo de colmea. Rúas estreitas cheas de bazares nos cales véndense mantos para o chan e coitelos, xoias de viventes cores e recendos; altas palmeiras sobresaindo dos vanos, outras rúas o xeito europeo, con luxosos hoteis. Unha misturanza orixinal e chea de cor, que atopo moi afábel.

Fumos o ” Museo del Cairo “, no cal vimos numereiras momias exipcias: hai moitas, que semellan o senso de atóparse nun ceminterio. Moitas d’elas conservan os seus vandaxes de tea ou as súas pinturas brilantísimas, n’outras concorrencias vimos mobles, carros, xoias, terracotas, milleiros de obxetos de uso corrente entre os antergos exipcios. Iste museo, con as súas adrais e lenzos de parede, axeitado todo o estilo árabe, gustoume moito.

Como sobrábanos tempo resolvimos ir pola tarde, en autocarro, ata as pirámides, pois fora mágoa no puideramos ver istes mounumentos de interese, sen admirar tamén a paisaxe do ” Nilo “.

As augas d’iste río atopábanse hoxe bravas e e semellaban tinguidas: varias embarcacións as sulcaban, movidas en devagada pola presión que uns axitados exipcios empurraban sobor d’unhas longas pértegas, que afondían nas augas ata dar con a fondura.

Namentres o traxecto vimos numereiros despoxos de inxentes piares de pedra que axeitaban parte de fanos inxentes. E o chegar o sitio onde érguese a esfinxe e as ” Pirámides de Keops ” de ” Kefren ” e de ” Menkaura ” sintímos coma un calafrío. Camiñando a chaira areosa e maniña, aquéles monumentos xigantescos pregan ainda en nosos días a presenza d’unha civilización maxestuosa.

¡ Quen sabe se no canto de catro ou cinco mil anos os homes que entón vivan sobor da terra poderán sintir emocións diante dos estragos do tempo nos monumentos que agora se contrúen ! . Se cadra non, porque nos facemos as cousas máis para utilizalas agora, que para ofrendar como lembranza as xeracións que nos sucederán.

A gran pirámide, cuxa base ten 138 metros de banda, foi cotexada na antiguedade como unha das 7 marabillas do mundo.

Un pode ter unha idea de seu moi xigantesca, conxeturando que só na pirámide de ” Keops ” traballaron 100,000 homes, que se anovaban cada tres meses no trancurrir de 30 anos que durou a súa construcción. Foi ista tan lamentábel, polo rigor do clima do país e por ter que procurar lonxe as pedras empregadas, pedras que foron levadas ata o lugar conveninte facendo uso de grandes barcazas que sulcaban o ” Nilo “. As pirámides son os únicos despoxos que fican da maxestuosidade d’aquela anterga capital exipcia que se chamou ” Menfis “.

Escrebo ista notas no hotel de ” El Cairo “, antes de deitarme.

Fora, a lúa enfeitiza o branco caserio da cidade. Escoito a o lonxe os compasados sons d’unha guzla e unhas voces de xentío cantaruxando unha canción que semella un suspiro. A cadencia é moi tardeira e os son semellan con unha cadencia monótona.

Mais todo isto ten un gosto moi oriental; e, para desfrutar mellor d’ista serenata que con toda probabilidade non poderei escoitar outra semellante no que me resta de vida, deixo de escreber para ir a expoñerme no corredoiro.

En África. – Exipto. Unha anterga e brilante civilización.

¡ Pousamos en terra africana !. En verdade, non me dou escasa conta do troco, o deixar ” Ona ” para meterme en ” África “; me fixo impronta moito menos que a que experimentei o desembarcar na ” La Habana ” ou a que sentín o atoparme en ” Japón “. ¿ Sexa que me acostumei a o troco, da parte do mundo, como quén troca de habitación no seu propio fogar ?.

Se cadra como é tan pouco o que eiquí afasta o ” Asia ” da ” África “, ” El Canal de Suéz ” soamente isto, saca importancia a o troco.

Atopámonos no ” Port-Sand ” ou sexa en ” Egipto “. Mais ando a tomar notas sobre d’iste antergo paisaxe, ocorrenseme grandes consideracións a vista da viaxe, ofrecemento no que ” África ” a maiores é tres veces maior que ” Europa ” en superficie, e me dou conta que un quintal do seu terreo o ocupar o deserto do ” Sáhara ” , o maior do mundo.

As súas ribeiras atópanse recobertas de cordáis e o seu interior da xeito a un gran altiplano: lembro ista finalidade, leer n’un livro unha comparanza moi gárfica; adícase n’él que a ” África ” , no seus alívios, pódese facer comparativa a un gran prato volto do revés. No centro do altiplano cental atópase unha rexión de grandes lagóas, nos cales desaugan os rios africanos de maior fluxo: o ” Nilo ” e o ” Congo “. E ámbolos dous, no seu percorrido cara o mar, van descendendo de altiplano en altiplano, como n’unha escada, e dando así varias fervenzas.

Os animáis africanos é moi numereira e varia: ten leóns, chacáis, elefantes, rinocerontes, hipopótamos, cebras, antílopes, simios… .

Nos máis antergos mapas de ” África “, por exemplo, nos feitos polos xeógrafos gregos, 2,000 anos atrás, móstrase só a banda norte d’iste continente. Vese que non tiñan nocións da existencia do ” África Central ” e do sur, posibelmente pola falta de grandes buques, non podían facer longas viaxes por mar; e principalmente, porque a gran herdanza do ” Sáhara ” non propón a comunicación terrestre através d’ela. Outro deserto, na súa totalidade feito por areas ou por fermosas rochas xigantescas en desenrrolo de tardeira desfeita, ten nembargantes, algúns puntos no que ten auga: e o arrededor d’istas fontes que só atópanse en pleo deserto, foron os oásis con vexetación baixa máis ou menos mesto, mais sempre con moitas palameiras.

No percorrer do pasado século e o que vai do presente, o ” África ” foi moi percorrida: mais ainda atópanse hoxe zonas pouco coñecidas.

Ata fai relativamente pouco, desenrrolouse nas zonas das ribeiras a trata de escravos e vendían milleiros d’eles, que logo foran empregados e postos nas grandes facendas americanas nas cales por mor das severidades do clima non quixeron taballar os donos das facendas. Os xefes d’algúns d’istes escravos nos que delegaban o comerzo de mercadorías, e para elo facían presos as xentes d’outras tibos e os vendían por favores. Teas, abalorios ou contas de vidro. Por sorte ista práctica vai desaparecendo.

” Port-Sand “é un bó porto comercial: non é teña un tránsito oxixenado de mercadorías, mais é parada obrigada dos buques que se meten no ” Canal de Suéz ” e dos que saen d’él.

O ” Nilo ” é o río que abona as terras laboráis do ” Egipto “; que son os vales atópados nos seus márxenes. O restante terreo do país é un deserto. Pode, pois, o axeitarse que iste país é un ” Don del Nilo “, como soe dicirse. A día de hoxe atópase baixo o protectorado de ” Inglaterra “, máis de goberna con autonomía. Con anterioridade a 1914 pertencía a ” Turquía “. Através do aproveitamento das augas d’iste non se conseguiu facer grandes extensións que foron sdesertas, isto conseguiuse con a construcción de grandes encoros. O encoro de ” Omán ” é o maior tanque de auga do mundo. Con un contido ten auga suficiente para o rego de 1,600,000 hectáreas de terreo. Numereiras trancas fan posíbel a drenaxe d’iste encoro, trancas que traballan con facilidade premendo só un boton eléctrico.

País con baixo ánimo como é hoxe, non xurden días maxestuosos na máis esquecida anterga. Catro e cinco mil anos atrás, unha escintilante civilización desenrrólase nos márxes do ” Nilo “, domeada polo reises indíxenas ou ” Faraones “. As artes, as materias foron cultivadas polos seus artistas e sabedoiros e as festas benfaladas d’aquela mesta civilización son hoxe en día os grandes monumentos das pirámides e os derrumbes dos fanos de ” Karnak “, de entre outros moitos. Fai relativamente pouco, que todo o mundo ficou abraiado o ver os tesouros atópados na buraca de un dos màis afamados faraóns, o chamado ” Tut-an-Kamón “

Aquela escintilante civilización foi perdéndose logo, no canto que o país xemia biaxo o asoballamento das invasións ” Persas “, ” Macedonias “, ” Árabes ” e ” Turcas “; de tal xeito, ata que a lembranza das súa civilización anterga ficou defunta. Por fotuna o arqueólogo francés ” Jean-François Champollion “, ou ” Champollion el joven ” puido decifrar os xeroglíficos do vello ” Egipto “, que achou gravados en moitos monumentos, e con ista puido descobrer en bóa parte a escintilante historia d’áquel pobo na antigüedade.

A costume foi cometendo que en ” Matariah “, pequena poboación exipcia onde conservase a árbore a cuio fusco acougou a ” Sagrada Familia “, cando a súa fuxida de ” Egipto “. Ista pranta afamada é chamada por isto a ” Árbol de la Virgen “.

O Mar Rojo. – Palestina, Siria e Turquía.

Noso veleiro comeza a surcar as augas do ” Mar Rojo “, iste mar é de tan anterga linaxe histórica, e que segundo os livros sagrados, veu defecharse un día súas augas para que puideran atravesar ” Moisés ” a fronte dos israelitas, cando, seguidos dos exipcios, dirixíanse a afamada terra de ” Canaán “.

Na península do ” Sinaí “, atopada na ribeira d’iste mar, ” Moisés ” mostroulle ó pobo o ” Decálogo ” ou as ” Tablas de la Ley “, cuxos preceitos comunicoulle Deus.

Viaxamos, pois, por lugares que gardan os máis antergos feitos hostóricos de tódolos pobos do mundo.

Pasa do estreito de ” Bab al-Mandeb ” que atopamos unhas horas máis tarde logo de sair do ” Adén “, e xa en pleo ” Mar Rojo “, ìste misturase: e a non ser, que o noso veleiro vai seguindo pola ribeira arábiga, non sintimos as sensacións das chairas entre dúas terras, ” Asia ” e ” África “, pois as ribeiras d’ista derradeira ficanos pola amplitude do ” Mar Rojo “, a cal, sí é pouca en comparanza con a súa lonxitude, é dabondo para que nosa vista non acade dito confín.

A nosa esquerda imos deixando as terras de ” Abisinia ” ou ” Etiopía “, antergo estado cuxa orixe retrotraese ata os tempos antergos a J.C.. Segundo a ” Sagrada Escritura “, unha filla do rei de ” Etiopía “, a afamada ” Reina de Sabá “, desexando coñecer a ” Salomón “, cuxa sabenza foi tan afamada, visitouno, froito d’iata visita foi que ” Salomón ” casou con ela, tendo logo uns fillos que chamaron ” Menelik ” , que foi o fundador da ” Dinastía Abisinia “, a cal deconta nos nosos días seguindo os prexectos d’iste país.

Avoiño atópase esporeado con o seu proxecto de visitar ” Jerusalén “. Amosa o seu interés o capitán do veleiro, e íste, afábel de máis, ofrecelle unha conxugación, que nos admitimos con gosto e agradecemento. Como o veleiro ten que permañecer un día e medio en ” Port-Said ” á entrada do ” Canal de Suéz “, nós baixaremos n’un pobliño o pé do ” Sinaí “; alí tomaremos un autocarro que nos levará a ” Jerusalén “, e poderemos ficar n’aquela histórica capital un día enteiro, para chegar o seguinte, a ” Port-Said ” en ferrocarril.

Enfeitizado diante de semellante experiencia, deixo a pluma para ir o gran salón do veleiro, onde un pándego compañeiro meu, que subiu o veleiro en ” Adén “. Logo de percorrer toda a banda central de ” África “, en contra das cazarías de bestas, vainos dar unha conversa sobor d’aquélas rexións de moito interese. Vou a tomar notas da mesma, e, Deus o queira, as copiarei n’iste caderno o tornar de ” Jerusalén “.

Para encandearse n’algo de non puiden ver, o que nós vimos lles trouxemos alguns agasallos, e moitas postáis e fermosas vistas tomadas por pai, que foran para todos doces e interesantes lembranzas.

” Palestina ” é un pequeno estado independente dende 1920, por repercusión da ” Gran Guerra “. Ten 23,000 kilómetros cadrados; unha poboación que non chega o millón de poboadores, e atópase rexida por un alto comisario inglés, con un consello executivo e outro lexislativo.

Iste país, un día tan vizoso e tan codizado polos antergos israelitas como ” Tierra de Promisión “. Ten hoxe un aspeito deplorábel, de tristura e laceira. A falla de choivas foi esgotando a súa vexetación e son agora terras maniñas, o que foron en outros tempos bisbarras vizosas.

” Jerusalén ” pareceunos d’unha natureza moi especial. As súas edificacións son, xeralmente tetragónicas, rematadas moitas en ciborios semiorbital, e nas casas hai poucas fiestras, seguindo n’isto as costumes árabes.

A cidade pode ter presente composta por dúas: a anterga, protexida por uns vanos de 12 m. de altitude, con rúas estreitas, boaventuradas, irregulais, en parte cobertas, e a nova, na cal érgense edificios o xeito europeo, mais sen grandes luxos de ornamento.

A cidade vella móstrase partida en catro bandas por dúas longas rúas que atravesan n’un ángulo dereito. En cada unha d’istas bandas ou bisbarras viven os adeitos a una relixión, d’iste xeito no situado na norte occidental.- chamado francogrego – viven os cristiáns; no da norte oriental, que é o maior, os mahometanos, no sur occidental atópanse os armenios, e o sur oriental , os xudeos.

A bisbarra xudea danlle xeito un labirinto de estreitas e lixosas rúas, e no mahometano visitamos a chamada ” Gran Plaza del Templo “, que o constitúe unha amplo eirado, sobor da cal atópase erixida hoxe a ” Grandiosa Mezquita de Omar “. Con anterioridade, sobor d’ista cuiña, que se chama ” Monte Moria “, foi erixido o fano de ” Salomón “, que, segundo as revelacións que nos chegaron de tan afastado tempo, foi en verdade fastoso pola súa riqueza e maxetuosidade.

Os arredores de ” Jerusalén ” contan con moitos postos afamados: atópase a burata de ” David “, a ” Iglesia de la Virgen “, o ” Huerto de Getsemaní “, a ” Gruta de la Agonía “,… .

Paraxes ou poboados, cuxos nomes non son moi achegados, abraian sen repouso os nosos sensos ou o noso espírito: ” Belén “, ” Belania “, ” Siquén “, e na bisbarra de ” Galilca “, atópanse ” Nazaret “, ” Caná “, e ” Caparnaum “.

Lévome d’ista lixeira visita os moitos lugares n’un tesouro de emocións que manteranse en mín toda a vida. Dou grazas a Deus por deixarme ver outros sitios.

Afastada de ” Palestina ” polo ” Tordán “, e o ” Mar Muerto “, atópase ” Trans-Jordania ” ou ” Xerac “; independente hoxe tamén, con unha poboación de 200,000 habitantes, e o norte de ” Palestina ” atópase ” Siria “, que ten ribeira no ” Mediterráneo ” e en cuxa terra atópase o afamado monte do ” Líbano “. A capital do país é ” Damasco “, gran centro do comerzo, e porto principal é ” Beirut “. De xeito semellante a ” Palestina “, iste país é rexido por un comisario; mais o d’eiquí é francés.

” Siria ” mantén moitas relacións comerciáis con ” Mesopotamia ” e ” Turquía “. Ista derradeira, logo da ” Gran Guerra “, deixou de figurar como potencia europea para comezar ser potencia asiática “; e a súa capitalidade, que enrraizou en ” Constantinopla “, en ” Europa “, foi levada a ” Ángora “, en ” Turquía Asiática “.