Do 21 a o 24 de Febreiro de 1917
Expelido de comezo de ” San Petersburgo ” dende o 10 de Maio de 1914, fora eu n’esas datas redactor xefe da revista de esquerdas “Sevremennik”, ( ” El comtemporáneo ” ), que adoitou no percorrer da guerra unha posta internacionalista, con maior disconformidade dos seus cooperantes, ” Defensistas ” mais con gosto dos cooperantes migrados. Súa esmagallante maioría xuntouse o arredor da banda de “Zimmerwald”. Decontei vivindo, pois, a maior parte do tempo na capital ata a revolución cun pasaporte incerto, durmindo ou ben cada noite nun lugar desigual ou ben escorregándome como unha tebra no meu propio apartamento ónde decontaba vivindo a miña familia, mais esquivando o porteiro.
Dende novenbro de 1916 fora eu menbro da redacción e, e case na súa totalidade, o redactor de maior brío da ” Lietopis ” ( ” La Crónica ” ), mantendo ista revista do “Máximo Gorki” baixo a espada de Damocles da correción xudicial. Miña situación ilegal no me poñía cangalladas, nenbargantes, traballar en calidade de economista, con o meu verdadeiro nome, n’un dos organismos atarefados da rega do ” Turquestán “, agregado o ministerio do Agro.
Semellantes era, a miña situación oficial, meus títulos as miñas funcións, no intre da revolución de 1917.
Zimmerwald
O martes, 21 de febreiro, atopábame eu sentado no meu despacho da “Oficina del Turquestán”. Trás o caneiro, dúas rapazas mecanógrafas leriaban dos atrancos do abastecemento, das peripecias que se impulsaban diante das tendas, da axitación das mulleres, da tentativa de pillaxe de non sei que almacén: Fíxate – dixo con brusquedade unha d’aquelas xoves. – ó meu xuizo é o comezo da revolución.
Aquelas rapazas non coñecían o que é unha revolución, e non as creín. n’aquelas datas, levado sobor das miñas canles de rega e os meus tanques de auga, sobor dos meus artigos e meus foietos, sobor dos manuscritos e as galeradas de ” Lietopis “, pensei e soñei con aquela revolución que se nos viña enrriba.
Namentres o desacougo do zarismo, a atención da opinión pública e das agrupacións políticas de ” San Petersburgo ” focalizábanse por antes sobor da ” Duma “, emprazada para o 14 de febreiro. As partes máis módicas da esquerda socialista plantexaron para isa data una mostra rueira dos obreiros con as ordes: ” ¡ Pan ! ! e ” ¡ Abaixo a autocracia ! “. Os fundamentos de maior lindaxe, entre os que me atopaba, negaronse, pola contra, en diversas reunións política, a xuntar o movemento obreiro con a ” Duma “. De certo, que os medios parlamentarios burgueses mostráronse en capacidade, non só que non puideran estar con o proletariado, ainda que non fose máis que para acolloar a ” Rasputín “, se non tamén que tiñan medo como a o lume unha tentativa para facer uso das forzas do proletariado na loita por un rexímen constitucional, e para a guerra ata a victoria total.
Seu medo atopábase perfectamente axeitado. Podíase certamente, afoutar e lembrar ” El Espíritu ” mais non foi imposíbel obter seus servizos. D’iste xeito logo, o ” Bloque Progresista ” da ” Duma “, que representaba as posicións de toda a nosa burguesía abastacida, non avaliaba conveninte máis que erguerse en armas contra o movemento proletario.
Duma
Pouco tempo con anterioridade, ” Miliukov ” manifestou que atopábase disposto mesmo a súa ” Victoria total “, ata os ” Dardanelos “, ata a os servizos a lles emprestar a os valentes aliados, sí todo aquelo non puidera acadar máis que a o rezo d’unha revolución. E agora por mor dunhas azueiras referintes a eventuáis manifestacións rueiras, remataba de publicar o seu chamamento a os obreiros, no cal confesaba que todo feito pola súa banda contra do seu governo namentres durase a guerra non poidera ser máis que unha suscitación da ” Okhrana “.
Polo resto, os políticos de ” San Petersburgo ” reclamaban n’aquel intre a composta do abastecemento da capital polo concello. Foi a nova consigna dos liberais e das xuntanzas democráticas.
Nin un só partido adecentábase para a gran conmoción. Todo o mundo reflexionaba, soñaba, barruntaba, emocionábase… . ¿ A revolución ?, ¡ Fora en demasía incríbel !. Toddo o mundo discorría que aquelo non fora unha verdade, se non só un soño. O soño dos longos anos complexos, as esperanzadas de moitas xeracións. Ainda que, sen crer n’elo, eu repetía de xeito metódico as parolas da rapaza mecanógrafa: ” Si esto es el comienzo de la revolución “.
Nos vindeiros días, 22 e 23 de frebreiro, o movemento rueiro sobresaiu con moita claridade o marco acostumado dos mítines de fábricas e descubriu a frouxidade das autoridades. Resultou palpábel que istas no se atopaban en condicións de sufocar o alzamento en xerme, Nembargantes o aparello disposto dende facía decenas de anos. E a cidade encheuse de barullo e de desordes.
Algaradas semellantes ocorreran xa con asiduidade, máis o que cachaba a primeiras, foi xustamente a indeterminación das autoridades. Sen dúbida, no se tratou ainda máis que de desordes e non de revolución. Nengún partido adoitaba pensar n’aquel intre en encararse cara semellante saída; esforzábanse sinxelamente en facer uso do movemento con fins de reclamo.
O venres, 24 de frebreiro, o movemento agrandábase xa como unha ondada por ” San Petersburgo “. A ” Perspectiva Nevski ” e varias prazas do centro atopábanse inzadas pola multitude. Nas rúas principáis argallábanse mítines voantes que a policía e os cosacos espallaban sen enerxía. O xeneral ” Khabalov “, governador militar, fixo público un bando no cal recoñecía xa, contidamente, a incapacidade da autoridadde: manifestou que, como as notificacións preventivas non facían influxo, a represión fariase na vindeira con o máximo de enerxía. Como foi de agardar, aquel chamamento non obtivo resposta. Para todo observador fero, foi manifesto que se atopaban diante d’unha situación nova, dispar das desordes d’outro tempo. Aquel venres, din por certo, como un feito consumado, que estabámos diante d’unha revolución; nembargantes tildaronme de optimista e contestaronme engruñándose de ombros.

Coidando que os feitos vistos foran de moi xusta elocuencia, estudei o enrredo político. Foi moi limpo. Habíase que orientar cara unha subersión extremada. Mais, ¿ que xeito e que programa fora veraz darlle ?. ¿ Quén poidera recoller a herdanza da autocracia zarista ?.
Aquela brava problemática non se me asemellou entón que mostrara grandes atrancos. Logo afondei n’él moito máis e dubidei da saída que enton tivo. No percorrer do espazo da desorde e do afogamento da revolución pola política de ” Kerenski-Terestchenco-Tsereli “, en agosto-setembro de 1917, e logo do golpe de estado bolchevique, tiven de máis a impresión de que o remedio, no transcurrir d’aquelas xornadas de febreiro, poidera, e debera, ser diferente. Mais n’aquelas datas, creín arranxar aquel problema de ” Alta Política ” case sen dúbidas.
Kerenski Tsereli Terestchenco
O poder que empraze a o zarismo, debera ser de razonamento burgués, pensei. ” Trepov ” e ” Rasputín ” non deberan nin poideran ser emprazados máis que por dirixentes do ” Bloque Progresista ” da ” Duma “. Se nón, o alzamento botarase a perder e a revolución rematará.
Meu razoamento baséase sobor do total dispersión das forzas democráticas baixo a autocracia; non dispuñan n’aquelas datas de nengún organismo forte, político, profesional ou de concello. Falto de cohesión, aillado das outras clases, o proletariado non se atopa en condicións de xerar máis que organizacións de combatentes. Foi unha baza na loita de clases, mais non unha forza capaz de exercer o poder estatal.
Agora ben, no caso de que aquelas forzas democráticas tentasen facerse donos do poder. Terían que sobrepoñerse as trabas por decilo d’iste xeito insuperábels: as normas de governo en condicións de guerra e de disgregación rebasan as súas posibilidades; o derrubamento do aparello económico e lexislativo recolleron xa amplas proporcións; a industra, os transportes, o abastecemento foron organismos inserbíbels. A capital tiña fame. Se o novo poder non lle foi posíbel poñer outra vez en funcionamento toda a cacharrada do ” Estado ” e facela arrincar a toda velocidade, a revolución non podería manterse.
Agora ben, o aparello administrativo burgués atopábase moi presente. O exército de funcionarios, os organismos urbás e rurais axudados por tódalas forzas democráticas, puideran cumprir a ” Miliukov “. Non existía nin podera existir negún outro aparello.
Miluikov
O outro aspeito da problemática é político. Implantar un poder democrático excluindo o ” Bloque Progresista “, non sinalaba tan só deixar de usar n’unha posición grave un aparello estatal aveciñado, se non que supoñía tamén a coalición de toda a ” Rusia ” dona na contra da democracia e a revolución. Tódolos burgueses puideran, n’iste caso, botar o conxunto das súas forzas no partido do zarismo e constituir con iste unha fronte incomparábel contra a revolución. En semellantes condicións, o investimento do poder polos socialistas levaría a unha pronta falla. O primeiro poder revolucionario, dicíame eu en febreiro, non pode ser maís que burgués.
D’iste xeito supúxose que o primeiro estrondo da treboáda revolucionaria detívenme diante da imposibilidade práctica de erixir un poder soamente democrático que, nembargantes, supoñía ¡ A liquidación inmediata da guerra !. Porque, limpo é, eu xulgaba imposíbel que un poder decmocrático decontara a guerra e unha vitoria da revolución pareceume concluínte. Mais xuntar a tódolos outros atrancos n’un troco bravo e radical da política extranxeira pareceume inconcebíbel. A máis d’unha política de paz houberanse amecido, n’iste caso, unhas problemáticas inxentes leadas a desmobilización, a transformación das industras, e por conseguinte, o perche en masa das fábricas, a o paro en grande medida e a desfeita da economía nacional.
Semelloume, pois, indispensábel que a burguesía asumira as problemáticas da pólitica exterior, a termo de crear as mellores condicións para a liquidación da guerra.
O poder debía pertencer a burguesía. Mais, ¿ Quixera ela, sabería adonarse d’él ?. ¿ Ía a aturar o poder de máns da revolución ?. ¿ Ou ben, prefiriría disociar a súa causa da mán da revolución principada e machucar aquél movemento uníndose a trullada do Zar ?. Ou se non, ¿ resolvería extenguer o movemento con a súa neutralidade, desleixándose a él mesmo, rendéndose a unhas intuicións básicas que lle trocarían en anarquía ?.
Por outra banda, ¿ Cal sería a atitude dos partidos socialistas, a os que lles pertence acadar o control do movemento e orientalo ?. ¿ Tódolos fatos socialitas ían a poñerse dacordo no referente a opción de poder, ou ben algúns quixerana facer uso das intuicións desencadeados para unhas tentativas sen senso tendendo a o establecemento da dictadura do proletariado, a o reparto instantáneo dos despoxos dun animal que vivía ainda ?.
Manifestadas istas inquiras, tiña eu que ir máis lonxe. Se a saída xusta do problema podera perigrar por ámbalas dúas bandas, ¿ seríame posíbel coadxuvar activamente no xogo das forzas políticas, ainda que só fose para procurar un compromiso ?.
En semellantes condicións , o 24 de febreiro, o medrar o movemento nas rúas e convirtirse n’un feito consumado a revolución, só seu froito decontaba sendo incerto, e eu, escoitaba escasas novas que acontecían; pois todo o meu coidado atopábase concentrado no que acontecía non centros socialistas por unha banda, e nos medios burgueses, en particular nas faccións da ” Duma “, por outra banda.
Tiña eu amplas relacións nos medios máis diversos da capital, mais por mor da falla d’un xuizo público ceibe n’aquelas datas e, sobor de todo, por mor da miña situación ilegal, foime moi difícil informarme do estado de azo dos diferentes fatos. Sintíame lonxe das retortas nas que, o meu entendemento, aviábase n’aqueles intres os acontecementos . Un senso de aillamento e de incapacidade e unha necesidade de formar parte da revolución para cumprir n’ela o meu traballo, foron os sentementos que me domeaban n’aqueles días.
Foi xusto, diante de todo, previr, poñerse en contacto con os centros de ámbolos dous campos onde poidera eu acadar datos serios de fiúza.
O venres pola noite, telefonei a ó omniscente e úbicuo ” N. D. Sokolov “, advogado de sona en ” San Petersburgo “, un dos principáis arquitetos do primeiro espazo da revolución. Tíñase él xulgado coma bolchevique mais, en verdade, flerteado a os medios radicáis da capital. Ficamos dacordo en xuntar a os expoñentes do diversos fatos ó seguinte día, as tres, na súa casa da rúa ” Sergiefkaya “, para un troco de impresións sobor da situación. Agardaba eu que aquela xuntanza premitírame darme de conta mellor das posicións dos fatos burgueses así coma dos dirixentes demócratas. En calidade de representante da alta esquerda do socialismo, adoitaba eu pensar en intervir se fora necesario, en favor d’un governo revolucionario limpamente burgués, e mesmo exixir un compromiso indispensábel para formación semellante governo.
A natureza e as lindes d’aquel compromiso foron palpábels, boquexados xa polo roteiro dos acontecementos. As manifestacións das masas no trascurrir das xornadas de febreiro foron pouco metódicas; e pouco permitui fincar que estiveran dirixidas. En xeral os grupos socialistas orzados non dirixían os movementos polpuláis nen os encamiñaban cara un obxetivo preciso. Certamente, a nosa anterga orde nacional e convencional: ¡ Abaixo a autocracia!, atopábaas no s beizos de tódolos oradores de rúa, mais aquelo non abondaba coma programa político. Fora unha idea negativa, certamente. En canto o problema do poder, non se plantexaba ni por asomo as masas.
Especialmente a parola ” Asamblea constituyente “, que non representa unha problemática de actualidade se non só un punto de programa común a tódolos patidos socialistas, ficaba, aqueles días, na súa totalidade nos luscos.
Pola contra, outra orde instituíase amplamente no trascorrer das manifestacións rueiras, orde que agochaba un contido sumamente tanxíbel, de contras mois adustas.: ¡ Abaixo a guerra !. O arredor d’ista consigna loáronse tódolos mitíns das xornadas de febreiro.
Resolve con toda perfeción que, xustamente quel xeito de movemento debera fixar a atitude de toda a burguesía pudente con respeito a revolución. Na medida no que os elementos burgueses podían admitir a liquidación do zarismo, só podían facelo vendo n’elo un medio de rematar a guerra con trunfo. O remate do rexímen de ” Rasputín ” foi xulgada pola burguesía coma un medio de reforzo das forzas armadas. N’istas condicións, a burguesía non podía ter ren en xeral c’un movemento que ollaba a idea de ” La guerra hasta el final y hasta la victoria total “. Para chegar a un poder burgués, foi, pois, preciso, suprimir, pasaxeiramente, as consignas antimilitaristas. Tratábase d’un compromiso ineludíbel mais aquel compromiso, ¿ foi abondo para conseguer a fin desexada ?. Sen él, a burguesía, de acordo con o zarismo amagullaría a revollución. ¿ E podería se quera suxeitar a constitución d’un governo burgués ?.
¿ Qué intencións sostiñan no campo de ” Miliuhov-Gutchkov ” ?, ¿ Que resolverán eles ?. Foi xusto saber cal fora a atitude do campo oposto. Os feitos botaban sobor dos ombros dos militares socialistas adiantados o peso d’unha tarefa dificil, pode que machucante, que exixía d’eles, non só un analise fondo dos acontecementos, se non tamén unha sangue xélida e un adoitrinamento as circunstancias que podían semellar dende fora como unha traizón os seu ideáis e ser incomprendidas polas masas.
A burguesía atopábase aterrezada polo movemento, non se poñía a súa beira e, por conseguinte, foi oposta a él. Mais non podía deixar de telo en conta e de tentar aproveitarse d’el. A Consigna política da burguesía, consigna a cal se apelicou toda a ” Intelligentsia ” radical fora: ¡ Un gabinete responsable ante la Duma !.
No seu conxunto, por aquela banda, case nada se tiña claro o venres 24 de frebreiro, e se ó estaba non foi moi favorábel. Unha xuntanza dos xefes de grupos da ” Duma “, a cal opoñeuse unha grande importancia, atopábase emprazada para o día seguinte. Eu agardaba coñecer os seus froitos na casa de ” Sokolov “.
Polo que respeita a outro campo, puiden atopar algúns representantes dos bolcheviques e dos socialistas-revolucionarios de senso zimmerwaldiana. A miña impresión foi de tódolos xeitos desfavorábel. Corroborei a falla de cohesión do movemento e a falla de centros sólidos. Logo, comprobei unha perfeta indiferenza pola súa banda diante dos problemas que me inquedaban , xa que a seu coidado atopábase sumerxida na súa totalidade pola axitación direta e polo aceleramento do movemento. O fin, os meus tentos para enfiar o pensamento dos meus interlocutores no senso d’un programa taxíbel, meu razoamento respeito a constitución d’un governo revolucionario, baseado n’un compromiso a primeiras, non causaron máis que unha manifesta incredulidade e, ata, un manifesto rancor.
O movemento do proletariado petersburgués no se limitou, nembargantes, no transcorrer d’aqueles días, á axitación dos partidos, a os mítines das fábricas e as manifestacións nas rúas. Houbo tentos para crear centros inter-partidos, xuntanzas de perosonalidaes pertencentes a varios sectores do movemento obreiro: diputados da ” Duma “, sindicalistas, cooperativistas. Falábase, sobor de todo, dos problemas de abastecemento e, logo, pasábase a situación xeral. As diverxencias mostrábanse alí, sobresaíndo o desconcerto dos asistentes. A esquerda, anhelosa, pregoaba a revolución, avaliando indispensábel facer con todo urxencia organizacións obreiras de combate. Atopábase representada polo a vello liquidador ” F.A. Tcherevarin ” que foi primeiro a quén se lle ocorreu a idea da elección inmediata, nas fábricas da capital, d’un ” Soviet ” dos diputaos obreiros.
Aquelas personalidades xuntadas, que non exercían influenza algunha sobor das masas, representaban as correntes do menchevismo defensivo. Mostrábanse favorábels a instauración d’un governo burgués. Ainda que alí no se plantexara o problema político, aquelas xuntanzas tiveron a valía histórica de axeitar a técnica e a entidade das forzas da revolución.
Namentres, o movemento no depoñía de amplarse, facendo tanxíbel de hora en hora a impotencia do aparello policíaco. Os mítines loábanse xa case legalmente e as unidades miltares non se resolvían a actuar. As multitudes chegaban as rúas principáis. E cousa insospeitábel, os destacamentos de cosacos mostrabanse moi moderados. N’algúns lares, sobresairon a súa neutralidae por mor de conversacións diretas. O venres pola noite, contábanse na cidade que unhas eleccións no ” Soviet ” dos diputados obreiros estábanse facendo nas fábricas.