Anotacións sobre do África do Sur

Puidemos pasar unhas horas máis en ” Túnez ” e as aproveitamos dando unha lixeira volta pola cidade, que é xa con toda seguridade unha das máis poboadas de ” África ” e que é indubidábel se convirta a máis, porque o seu porto vai gañando en movemento, o país en desenrrolo do seu agro e constrúense sen parada, novas comunicacións.

A o terreo tunecino ten unha xeito que lembra o carrelo d’un burro: é dicir, montes no centro e baixeiras e chaira nas bandas. É moi notábel a riqueza de fosfatos que conten o chan, amplándose xa grandes fábricas para a súa exportación.

Na cidade de ” Túnez ” maniféstanse ben axeitadas a cidede árabe e a europea: a primeira, con as súas casas pranas, eirados convertidas en xardíns, e a europea moi fermosa, con rúas amplas como a ” Avenida Jules Ferry “. É tamén unha poboación comercial e multilingüe, e un verdadeiro centro cultural.

A cidade santa dos mahometanos de ” Túnez ” é ” Kairouán “, a cal conserva en moi bó estado os seus vellos vanos. Eiquí pasan os convois que se propoñen atravesar o ” Sáhara “. A finalidade d’iste fastoso deserto, dixéramos que non todo son areas n’él. N’algunhas zonas atópanse goios d’auga e elo permitiu que n’os seu arredores se desenrrolara vexetación; as palmeiras èrguense n’istas zonas de oasis, os penachos das súas palmas, e unha poboación máis ou menos pequena, adicanse a labranza da terra. vivindo o mesmo tempo istos lugares, de relativa comodidade e acougo, para que os convois acouguen n’elas, atopando un apracíbel repouso as penalidades do sol sufocante e dos ventos rigorosos.

Con modernidade, e por mor de goios artesáns, acadouse amplar a zona de labranza d’algúns d’istos oasis: atópanse de moita extensión como o de ” Kiskra “, poidendo vivir n’eles unha poboación de alguúns milleiros de habitantes.

O ” Sáhara ” chegará se cadra a ser lugar de turismo, polo seu aspeito tan espcecial e senlleiro, sobor de todo cando se contrúa a vía ferrea que o vai atravesar, e que franceses e ingleses tentan de construir a o longo e amplo da ” África “, para enlazar por ferrocarril os portos africanos do ” Mediterráneo “, con as cidades da ” África del Sur “.

” Runvelie ” subgobernador francés, que subeu a rexidor en ” Adén ” e que foi a ” Argelia ” a decontar seus traballos, tívonos pendentes das súas parolas, por tempo se máis de dúas horas, aclarexándonos cousas e feitos relativos a ” África del Sur ” porque interesoume moito o que nos dixo, cou tentar lembrar algo e tomar algunas notas.

Fixo que hai moitas castas de homes e mulleres de cor na ” África “; uns son afábels, e outros belicosos. A os segundos pertencen os ” Zulúes “, os ” Masais “, e os ” Asechantis “. Os primeiros, que pertencen a ” Zululandia “, pasan por ser os máis fermosos de entre tódolos homes e mulleres de cor e, con os ” Tasutos “, viven no interior do ” África del Sur “, os ” Asechantis ” habitan paraxes non lonxe das ribeiras de ” Guinea “.

No sur e suroeste, viven os ” Liosentotes “, os cales teñen a pel de cor caramelo.

A colonia do ” Babo ” entende a banda sur de ” África “, atópando o ” Vantal ” na banda este sur oriental; e afastadas do ” Vantal ” polo cordal do ” Transvaal “, chamándose así iste derradeiro por estar situado na outra banda do río ” Vaal “.

Uns labregos holandeses chegaron o ” África del Sur ” e construíron unha colonia, que chamaron ” Ciudad del Cabo “. Dende alí comerciaban con os eu veciños os ” Liotentotes “: mais, o atoparse en guerra tempo despóis ” Francia ” e ” Inglaterra “, a primeira acadou que ” Holanda ” erixírase en coalición e lle axudara con as súas forzas. O rei de ” Holanda “, o verse despoxado do trono polos maxos de ” Francia “, vendeu a colonia do ” Cabo ” a ” Inglaterra “.

Os colóns holandeses, suxeitos entón as leis nglesas, temeron non verse dabondo seguros contra as invasións do ” Liotentotes ” e, deixando a colonia do ” Cabo “, establecéndose uns na outra banda do río ” Vaal “. Os países lexitimamente así axeitados, se chamaron respeitivamente ” Brange ” e ” Transvaal “. Algúns baers ficaron en ” Natal “; mais o exercer ” Inglaterra ” en soberanía sobor d’aquel país, o abandoaron de tódolos xeitos.

Con orixe d’algúns ludibrios sostidos por istos colóns contra os ” Basutos “. ” Inglaterra ” interviu, sometentdo os ” Basutos ” e ficando co dereito de intervir en ” Brange ” e ” Transvaal ” se algunha vez o vira conveninte. Iste feito presentouse o descobrirse o prados de diamantes de ” Kimberley “, e mostrando ” Inglaterra ” que o ” Transvaal ” non facía máis que governar extensións con os reises das tribos veciñas, quixo mellorar aquél país a súa soberanía. Mais os ” Boers ” defendéronse, e botaron o exécito inglés enviado contra eles.

N’aquel mesmo intre descobréronse as minas de ouro do ” Transvaal ” e moitos ingleses dirixíndose alí para expolialas. O presidente da ” República del Transvaal “, ” Kruger “, obrigou a pagar abondantes contribucións a os ingleses que establecíanse no país, e destinou aqueles escravos a mercadoría de toda clase de armas; quixo opoñerse a elo ” Inglaterra “, e desenrrolou en 1899 a guerra que durou tres anos, o remate da cal o ” Boers ” remataron batidos, constituíndose o imperio con a simpatía de case todo o mundo, mesmo con a de moitos ingleses, que protestaron contra a usurpación de que se facía obxeto a os descoidados ” Boers “.

Logo se lles concedeu iguáis dereitos que a os ingleses, e, en 1910, os catro estados. O ” Cabo “, ” Vadal “, ” Transvaal ” e ” Brangue ” danlle xeito a ” Unión del África del Sur “. O chan d’ista rexión é moi crebada e o clima e a vexetación son semellantes a os que se desfrutan no ” Mediterráneo “; atópanse cereais, vides, e árbores frutáis, importadas de ” Europa “.

Na ribeira atópanse a cidades do ” El Cabo “, ” Durbán ” e no interior ” Johannesburgo “, ” Pretoria ” cuxa derradeira cidade foi con anterioridade a capital da ” República de Transvaal “.

Os indíxenas d’ista rexión pertencen a varias tribos, mais en xeral se lles chama ” Cafres “, ainda por riba a os que viven na fronte oriental, comprendendo tamén ” Rodesia “, chamada así por ser administrado iste país, ata 1923, por unha compañia privilexada, cuios directores foron ” Lord Gifford “, e ” George Cawston “, homes moi coñecidos nas empresas ordeantes do ” África del Sur “.

Camiño da India

Namesntres o veleiro vai adiantando polo ” Golfo de Bengala “, vótolle unha ollada o meu atlas e as narracións que fan sinal a ” India “. Vexo no mapa o feitío triangular que aflixe iste país, e vexo que atópase abeirado por montes, menos nas dúas zonas de terras chairas, atópadas correspondentemente, no este e oeste, e que son os furados por onde encontran paso cara o mar os dous grandes ríos ” Yndo ” e ” Ganges”.

Polo norte do país exténdese unha barreira case infranqueábel de montes, dando xeito o gran entrepano do ” Himalaya “, no cal érguense os catro bicos de maior altura do mundo, entre eles ” Gauritankar “, e no norte ” Everest “, o cal ergue o seu cume ata 8,840 metros sobor do nivel do mar.

A banda central da ” India ” atópase atravesada, de oeste a este, por outra cordal que se chama ” Vindya “, e percorre ista zona o río ” Narbeda “, o cal separa o país en dúas grandes rexións; a norte, ou ” Indostán ” e a sur ou ” Decán ” .

O ” Indostán ” conta con a rexión brava do “Ganges “: mais ten tamén amplas zonas sécuras e case desértas. O ” Decán “, en conxunto, é zona máis ben montuosa e menos vizosa. Mais ten unha rexión chamada ” Golconda “, na cal floreou a capital d’un gran reino, polas riquezas que se acadaban dos seus xacementos de pedras prezadas.

Dime o camareiro chinés, que tan afabelmente resposta as miñas inquiras, que o calor na ” India ” , é moi sufocante e as choivas, moi abondosas en certos meses.

A maior parte da poboación da ” India ” viven do cultivo das arroceiras, da triga e de outros cereáis: n’istas labouras lles axudan os elefantes desbravados, cuxa forza fastuosa fan uso de xeito senellante a como os agroeiros de ” España ” fan uso do bois e mulas.

A ” India “, como a ” China “, é un país de moita antigüidade, posto que a súa historia, chega ata uns 2,000 anos antergos a J.C.. A primeira toma da que se ten novas, é a dos ” Arios “, que metéronse na ” India ” polos montes do noroeste; logo que istes invasores tomaran en propiedade o país, subxugaron a os indíxenas como escravos. Tal semella ser a orixe das castas que foise mantendo na ” India “; os vincidos deron xeito a derradeira casta, a máis desprezábel, e non poideran, os que pertencían a ela, que foran case todos os indios, ter linaxe nin esposarse con xentes de outras castas, tidas por superiores. Con excepción, rexeitáronse os pais e sabidos d’ista casta chamada dos ” Brahmanes “.

Os invasores ” Arios ” erixíronse con peferencia nos váles do ” Ganges ” e do ” Yndo ” ; con seguridade por ser istes os lugares máis vizosos do país.

Depauperados os ” Arios “, invadiron logo o país, os persas primeiro, e os gregos logo, ainda que ámbalas dúas invasións no pasaron de tomar só unha parte dos ” Yndos-Tán “. Para diminuir o perigo de novas invasións, formouse no centro do país un forte estado baixo o poder d’un gran emperador chamado ” Asoka “, e íste fixo frorecer con notabilidade a civilización india.

Por aquél entón foi espallándose o ” Budismo ” ou relixión de ” Buda ” que foi unha mudanza do ” Brahamanismo “. O mesmo unha que outra decontan aínda en nosos días domeando na ” India “.

Aló polo ano 1,000, un exército de mahometanos, axeitado por tropéis turcas do ” Afganistán ” conquistou a ” India ” con fixeza na banda norte. Foi secesionado o país en varios reinos, dos cáles apodeiráronse varios príncipes mahometanos, e os indios ficaron novamente subxgados. Na metade do século XVI, sufríu a ” India ” outra Invasión de tropéis mongólas, baixo o control d’ún caudillo ” Raler “, cuxo neto chegou a ser un dos máis poderosos monarcas que xamáis se veu.

O desenrrolarse en ” Europa ” a costume as viaxes e decobrementos, algúns europeos comezaron a visitar a ” India “: e semellantes cousas de benaventuranza viron eiquí que, o retornar a ” Europa “, facíanse linguas do luxo asiático da corte do ” Gran Mongol “, cuxa fermosa capital é ” Delhi “.

Aquela forza e fulgor non foi duradeira, e a ” India ” rematou dividíndose en numereiros pequenos reinos. Entón os ingleses pediron e obtiveron d’un dos reiezuelos indios licenza para aveciñar produccións comerciáis en ” Calcuta “, ” Madrás ” e ” Jorata “. Foi ísta a orixe da chamada ” Compañía de la Indias ” que centralizou, por moitos anos, todo o comerzo de ” Inglaterra ” e ” Holanda ” con iste país.

” España ” tivo tamén, por algún tempo, un pequeno territorio eiquí, o cal contaba inclusive a cidade de ” Bombay “, elo foi en débeda a que tal territorio pertencía a ” Portugal “, e, o xuntarse iste país a ” España “, ” Felipe II ” foi señor d’aquela pequena colonia índica, a cal recobrou ” Portugal ” cando se voltaron a afastar.

O desenrrolarse en ” Europa ” os afáns por colonizar a ” India “, xurde unha guerra entre ” Francia ” e ” Inglaterra ” sendo o fin os franceses desbaratados. Entón un príncipe cru da ” India ” , o chamado ” Nabab de Carmatic “, para vingarse dos ingleses, fixo preso a 150 d’ístes e os pechou nun alxube de ” Calcuta “; as dimensións do alxube foron tan pequenas e a aeración tan parca, que aqueles malpocados morreron envelenados polo anhídrido carbónico do súa propia cautividade. Iste feito indignou, como foi de agardar, a ” Inglaterra “, e ísta mandou tropéis o mando de ” Clive “, que xa con anterrioridade discerniu pelexando na ” India “, o cal penou aquel feito sometendo os principáis reis indios.

En 1857 prodúxose na ” India ” un levantamento xeral contra ” Inglaterra “; mais, ista conseguiu sufocar aquel movemento, e o goberno inglés, aproveitando aquela situación, dirimiu o outorgamento que tiña feita a ” Compañía de las Indias ” e outorgoulle a raiña ” Victoria ” a misión de governar sobre iste país como soberana. En 1876 a raiña de ” Inglaterra ” recibiu a tituaridade de ” Emperatriz de la India “, titularidade que dende entón ven facendo alarde os reises de ” Inglaterra “.

A avoiña quixo contarme un conto indio, cousa que lle agradezo moito, pois as súas narracións son sempre para mín de moito interese.

Unha vez – Da comezo – encarreirándose un indixente agroeiro a praza de abastos, apeado n’un guindastre tirado por un burro, levando trás d’él, e anoada a unha corda, unha godalla. O viron partir tres garduños e decidiron furtarlle; un furtarialle a godalla, outro o burro e o terceiro foi tan afouto, que pensou en furtarlle o tabardo sen que él fixera contra algunha.
O primeiro garduño segiu o agroeiro no seu camiño e, sen que íste se dera de conta, cortou a corda que suxeitaba a godalla e colocou na cola do burro o campanil que a cabra levaba pendente do pescozo. O agroeiro, ata pasar un cacho de tempo, non se deu de conta que lle roubaran a cabra.
Volvéndo a mirada cara atrás case de inmediato para cachar o afouto garduño, e a pouco atópouse no cmiño con o segundo garduño, a quén inquiriu se vira un home que levaba unha cabra.
-Si – respondeulle íste – por ahí pasou fai un anaco, mais tomou por ista fraga tan mesta. Se queres seguilo, podes deixar eiquí o burro e eu a gardarei.
O fiado agroeiro conviño o trato mostrando agradecemento, e logo de percorrer aquela fraga volveu xadeante o camiño e non atopou nin o gardador, nin o burro.
Anoxado e temendo fora vítima d’un novo furto, volve a cara a súa casa, cando oiu, xunto a un goio, gallamouto doentes. Achegouse alí para ver que laiaba con gran dor.
-¡ Probe de mín ! – dicía . Caume un tesouro cheo de pedras prezadas n’iste goio, e non poido baixar a recollelo porque estou tullido e non sei nadar. É unha mágoa que por non poder baixar teña que perder semellante tesouro. Eu daria boa parte d’el a quén baixara a buscalo.
O crédulo agroeiro non dubidou. Razoando na recompensa que recebería, sacouse o tabardo e descendeu o goio.
En van procurou o tesouro perdido, e , cando resolveu sair de alí, veu con asomo que o tullido se desvanecera, e con él o tabardo tamén.
E o probe agroeiro tornou a casa moi apesarado, e laiando a súa concesiva credulidade, e a demasía maldade dos homes.

Notas sobre China e Siberia

As vías principáis de comunicación en ” China ” son as fluviáis : a banda náutica dos ríos acádase moi terra adentro, contan con numereiras canles, sendo o maior de todos o chamado ” Gran Canal “, que ten unha lonxitude de 2,700 kilómetros e pon en comunicación ” Pekín ” e ” Cantón “

A ocupación principal dos chineses é o agro: os seus parados de labranza semellan xadines, e como a cachaza do chinés é fastuosa. Labran ata os lugares máis pequenos ou inantinxíbels. As colleitas de maior importancia d’iste país son as dos cereáis, as arroceiras, o té, o cotón, a serda, o opio da papoula e o índigo. En riqueza mineráis é incalculábel a fonte de recursos con que conta ” China “, carbón, maioritariamente. Mais todas istas riqueza atópanse case sen explotar.

Por mor a súa gran poboación, xa a súa presente penuria, ” China ” é un país de moita migración.

En ” Asia ” e na ribeira americana do ” Pacífico ” atópanse chineses por tódalas bandas: ista fartura de fillos do ” Celeste Imperio ” obrigou algúns estados, ” Norte América ” facendo incapé, a tomar en conta moi radicáis para previr a chegada de máis poboación chinesa. A orixe d’istas medidas tense que supor xerada pola loita que o chinés presenta a o home branco en tódolos traballos. A maior rendemento, porque non esgota endexamáis; é máis apracíbel, cobra menores xornales, e semella afábel como pouco. Ben que istas derradeira cualidade se cadra é só una traza oca, porque o chinés, baixo una face apracible e xélida, agocha en moitas ocasións a treboada que ruxe na fonda do seu corazón.

É de saber a costume que prevaleceu en ” China “, por moitos séculos, o avialdo do idóneo na beleza feminina en ter moi mermados os pés. Para acadar ista suposta mellora nas súas fillas, os país as obrigaban, xa de moi cativas a levar os pés fortemente cunha vendaxe para sortear o seu normal desenrrolo. Pode supoñerse o padecementos os que estaban condeadas as pequenas e tamén as rapazas, pois istas derradeiras deberan levas uns zapatiños xuntísimos para que os pés non creceran de maís. Hoxe en día, ista costume vaise perdendo con prontitude.

A que se mantén ainda é a de deixarse medrar unha trinca nos homes. As novas correntes de civilización que, de algúns anos cara eiquí, advírtense tanto en ” China “, como, non puideron resolver a os chineses a que inmolen as súas trenzas.

” China ” ten cidades moi poboadas: ” Pekín “, ata fai uns 25 anos, foi a cidade de maior extensión do planeta. non é extrano, pois os fogares chineses son baixos; e se ” Madrid “, poñamos un exemplo, tivese os seus edificios todos de pranta baixa, a área que entón tomaría fora catro ou cinco veces a que ten agora. ” Pekín ” con a súa poboación de máis de un millón de poboadores, ten unha extensión inxente. Conta con unha rúa, que remata fronte o pazo imperial, a cal atravesa a ” Ciudad Tátara ” e deconta cruzando a cidade chinesa, n’unha lonxitude de moitos kilómetros.

” Nanking “, cuxo nome quere dicer a ” Corte del Sur “, é unha gran cidade éguida nas ribeiras do ” Yang-Tsé Kiang “. É a capital literaria, e n’ela pasan os exámens os que desexan levar cargos públicos. Teñen unha fastuoso roque de terracota. Hoxe desfeita por cachos.

” Hong-Kong ” é o gran peirao anglosaxón da ” China “; o conforman unha illa posta na embocadura do río ” Si-Kiang “, o río de poñente.

” Cantón ” que en chinés ten o significado de ” Ciudad Ideál “, ten a chamativa vista de numereiras casas sobor de chalanas vellas. O problema da morada fíxose complexa para aquelas xentes pobres e apearon os seus fráxiles fogares sobor dos capacetes húmidos dos xuncos inservíbels.

” Hang-Chen ” é tamén cidade, con un millón de poboadores, atopada no moi lonxe de ” Shang-Hai “.

Nas ribeiras chinesas os europeos posuían varios dominios: amáis de ” Hong-Kong “, que comentei, pertence a os anglosaxóns, atópase a cidade de ” Macao “, que pertencen a ” Portugal “. N’ista cidade o afamado poeta potuxés ” Luís de Camoes ” compuxo o seu gran poema ” Los Lusíadas “. ” Francia ” posúe na ribeira, o territorio de ” Kuang-Chen “, que ten un millón de kilómetros cadrados, con unha poboación de preto de 200,000 poboadores.

Máis o norte que ” China ” atópase ” Siberia “, o país silencioso e apesarado que sofre as severidades de invernos inacabábels, desfrutando de curtos veráns. Namentres os primeiros, unha mesta cobertura de xelo e sóe manterse n’un silenzo de morte, as inxentes chairas siberianas. Con a chegada da primaveira, comezan derreter as neves e entón as augas enchen as terras en colosáis extensións, porque os ríos non poiden levar tantos caudáis o mar e teamén porque as súas embocaduras, atópadas máis o norte, fican xeadas.

No verán, curto e seco, o sol quenta a terra, e os cereáis xeminan, medran e madurecen axiña, como se permitiran que logo de agosto ven outra vez sobor do país un fuxidío outono para afundirse a naturaza novamente no coxilar xeado d’un inverno longísimo de sete u oito meses.

Os chineses sinalan con intensidade no corazón dos nenos o amor filial. Para tomar un exemplo d’elo, meu avoiño contoume dous pequenos contos.

Os pais de " Wu-Mang " - díxome - que é fermoso neno de nove anos, obrigado a ir sempre sen calzas por que sonche tan pobres seus pais que non poden mercarlle zapas, teñen que traballar moito para poder xantar.
Isto o sabe o pequeno, e cada día, cando seus pais durmen xa, " Wu-Mang " escorrégase en silencio do seu leito e vai o habitáculo do seus pais. Unha vez alí, ponse xunto a cama dos mesmos, con a finalizade de que os  cínifes lle tanxen a él e deixen de tanxer os seu pais. D'iste xeito, sacrificase él, e acouga, os seu pais das tanxeduras dos cínifes e de non poder durmir.

" Yen ", cando foi pequeno, foi o gozo dos seus pais, e lles aledaba sempre con os seus xogos e das viveza do neno, porque íste foi un xoven. Mais " Yen ", que o entendía, decontaba os seus xogos e risadas. 
Pasaron máis anos. " Yen " volveuse un home chegado e seus pais uns velliños apesarados: máis a ístes non lles faltaba ainda o coidado do fillo, nin os seus xogos, nin as súas risadas.
" Yen " é vello xa, e seus pais atópanse tan esgotados que non poden valer, nin camiñar. Mais  " Yen ", para facer máis levadeira e menos apesarada a lonxeba vellez dos mesmos, deconta xogando como un neno pequeno, e lles da ledicia con as súas risadas, súas grazas, e súas ocorrencias.

As Illas Hawaii.- ! Votamos a perder un día !

Estou moi ledo por que coñecín istas afastadas illas de ” Hawaii “. Eu semellaba chegar a uns illotes poboados por xente de cor morea, espidos e vivendo unha vida miserenza, e me atopo con unhas illas moi grandes, con poboación de ” Caucásicos ” e ” Melanesios “, poboando cidades belas, e levando n’elas unha vida semellante a nosa.

Aínda que todas as illas d’este archipélago son de orixe volcánico, n’elas atópanse unha vizosa vexetación.

O noso veleiro atracou no peirao de ” Honolulú ” na illa de ” Oahu “. Iste perirao é o de maior inportancia de ” Hawaii “, ainda que ista illa na que nos atopamos no é tanto como a propiamente chamada de ” Hawaii “. N’aquela atópanse os máis altos cráteres e teñen unha lagóa de lume, o ” Kilauea ” , que din é único no mundo. Pola noite, o fulgor das rochas líquida e acendida do seu cráte aspalla o seu arredor unha iralidade púrpura que alumea sinistramente coma unha gran queima.

O hawaiianos teñen gran pola música e polas frores, tamén interesanse pola súa cultura e abondan as biblotecas en todalas partes.

Logo de ancorar o noso o veleiro no que imos, amenizeime vendo o redor do casco do mesmo as atitudes de moitos nadadores, que ían o fondo do mar a recoller as moedas que a pasaxe do ” Colombia “, ancorado a veira do noso veleiro, lles botaban.

Con pai pasearamos un anaco de tempo pola cidade. Chamoume a atención ver eiquí moitos autocarros e uns tesos gardians da forza civil, baixo uns grandes quitasoles, regulamentando o transitar dos carros e peóns; como nas cidades do noso país.

Visitamos o gran ” Aquarium ” afamado por conter numereiras de peixes do ” Pacífico “, de interese polas súas formas extranas, e polas súas cores belísimas e algúns por alumear o axitarse nas augas.

Os arrededores de ” Honululú ” contan con belas veciñanzas, que dan xeito a unha chea cidade xardín.

Tornamos o veleiro o solpor da tarde, e non pasa moito tempo en escoitar o replique da campá do veleiro, anunciando a nosa vindeira partida.

Mentres saímos da bahía, navengando e dando conta a babor e estribor de numereiros buques, comeza a acenderse, na cidadde, as liñas de puntos das luces das súas rúas.

Agora, navegamos xa con rumbo direto a ” Yokohama “. Atopámonos a 2000 millas de ” América ” e faltanos por percorrer 3000 máis para chegar o ” Xapón “.

Dinme que empregaremos oito días, sí o tempo é favorábel.

Así seña e que Deus nos protexa.

O Pai ” Eliberto ” cumprindo a súa afabél promesa, contoume varias cousas interesantes refentes a istas illas oceánicas.

Dime que, na contra da opinión que sosteñen os ingleses, de que as illas ” Hawaii ” foron descobertas polo navegante ” Cook “, hachanse documentos que proban que foron españois os seus descobredores: os mariñeiros ” Juan Qintán ” e o xeneral de ” Villalobos “, acadaron ancorar n’istas costas no século XVI, e ” Cook ” chegou a elas moito máis tarde, posto que non o fixo ate 1778. Iste gran explorador do ” Pacífico “, que navegou tamén por outros mares faleceu na illa de ” Hawaii ” en 1779.

Contoume tamén que así como en ” Hawaii ” atópase unha lagóa de lume, en ” Nueva Zelanda ” había outra, chamado en ” Mahorí ” a lingua de aqueles indíxenas ” Kotomahorianos “, que quere decir lagóa quente, na cal podíase navegar sobor dunhas augas máis que tibias. E imaxino que n’elas debe ser moi confortábel sobre todo para os baneiros de inverno.

Indicame algúns d’istes grupos espalladas por istas inmensidades de auga: só algunhas, porque dise que as hay a milleiras, algunhas se cadra non descobertas ainda e dabondo non exploradas. Iste gran océano é como as estrelas no ceo, atópanse en número incontábel, se tomamos por tales, númereiros illotes de corais que dan xeito mesto os recifes.

Na ” Polinesia ” son de gran importancia as illas ” Marquesas ” de ” Dormatú ” e da ” Sociedad “, as cales pertencen a ” Francia “: as illas ” Cook “, ” Tonga “, ” Fidji ” e da ” Unión ” que atópanse baixo a soberanía de ” Inglaterra “: as de ” Samoa ” pertencen hoxe os ” Estados Unidos “.

Dime tamén o Pai ” Eliberto ” e o confirma meu pai que, o viaxar de ” Oriente ” a ” Occidente “, como facemos agora nos, seguemos o mesmo rumbo que a ondada de luz que nos manda cara o sol día a día, e que percorre toda a terra constituindo o día; se estivéramos quedos, defrutaríamos de todo o tempo que dura o día, mais como seguemos o mesmo rumbo que a luz resulta que cada día perdemos un pouco d’el. Con a velocidade que levámos desaproveitamos perto d’unha hora o día. Dende a nosa saída de ” San Francisco ” levámos de destaxio, pois de 8 a 9 horas.

Se fóramos adecontando a viaxe ata dúas voltas completas a terra, o acharnos novamente en ” San Francisco ” haberíamos botado de conta 24 horas.

Para correxir ista diferencia de tempo, que xa percibiu ” O Cano ” cando por primeira vez que deu a volta o mundo, e que menciona tamén ” Julio Verne ” nunha das súas interesantes novelas de viaxes, estableceuse na actualidade que , o chegar os buques o meridiano 180, que é a ” Antípoda ” do de ” Grenwich ” ( Polo cal se comeza a contar os meridianos ), se o buque vai rumbo ” Asia “, ou seña seguindo o mesmo rumbo que segue sobor da terra a luz do sol, suprimese ou desconta un día. E se vai en direccón a contra, ou seña cara ” América ” repiten ou duplican un mesmo día. Cando a supresión debera recaer en domingo, postérgase xeralmente ata o luns.

É curioso todo él e non deixa de orixinar unha grande impresión.

– ¡ Perdin un día da miña vida. !

¡ Teño un día máis sen vivilo. !

Summer Salt · Driving To Hawaii

As Fervenzas do Niágara ” El Canadá “

Pasei dous días que van ser inesquecíbels para mín, ¡ trasnoitei por primeira vez na miña vida !. Ontes pola mañán collimos unha aeronave no aeroporto de ” Nueva York ” e o cabo de catro horas, estabamos no ” Niágara “.

Isto sucedeu así, porqué pai ten un bo amigo nun banco de ” Nueva York “, o cal fumos visitar o seguinte día da nosa chegada. Apertounos moi aloumiñeiro e de todolos xeitos quixo que fóramos a xantar un día a seu fogar. Cumplimentamos a seu convite , e aló presentounos a un amigo, diretor dunha liña aérea que vai de ” Nueva York ” a ” Otawa “, no ” Canadá “, pasando polo ” Niágara “. Iste home, cuia afabilidade é inesgotable, quixo de todolos xeitos convidarnos a visitar as afamadas fervenzas do ” Niágara “, acompañandonos él mesmo no aeroplano.

Dame certo medo subir o aparello pois teño que recoñecer que iste medo foi desvanecendose axiña, ata sentirme de todo salvo e satisfeito. A cabina do aparello era fastosa e cunha capacidade para doce pasaxeiros, íamos oito soamente.

Dinme conta de que deslapábamos do can porque me pareceu que os edificios veciños ían afundíndose, xa voando a unha altitude que me pareceu perto de uns 200 metros , puiden abraiar a paisaxe fastosa de ” Nueva York “, é unha impresión incomparábel. As rúas semellaban tallos, o peirao acurtabase pola ribeira, tan azul da auga, os engrandecen pontes colgantes que atravesan o ” East River “, semellaban de xoguete. Xoguetes tamén os trasatlánticos que atravesaban a enseada.

Seguemos a máis infida do caserio e cespa logo sobor dos campor ístos semellan un mosaico; os montes se retrincan tan só na lonxanía. As que fican baixo nos, semellan aplanadas. Amola un pouco o seu inxente son dos motores. O home que nos acompaña sorie compracido o ver o noso interese pola viaxe, e nos ofrece unha boliñas de cotón por se queremos protexer con eles nosos ouvidos do son expresivo. Logo ofrecenos máis pastas e una cunca de té.

A paisaxe troca, e agora voamos sobor de grandes fragas, namenstres sobrevoamos o caserio d’algunha cidade todo tornase atangueante e fermoso, moitas o día, case como se estiveramos en ” España “.

Chegamos a ” Búfalo ” e alí aterra noso aparello, contorna de maxestuosas fragas, non demoramos en acharnos fronte o espectáculo maxestuoso e incomparábel que mostran as frevenzas do ” Niágara “.

Entre as lagóas ” Erié ” e ” Ontario ” achamos un desmonte de máis de 90 metros: o río ” Niagara ” que en severidade compon un ramo do ” San Lorenzo “, xunta istas dúas lagóas entre o desmonte do terreo, o que na súa banda do río, nos chamados rápidos, que son coma ramplas nas cales as augas levan unha correntes moi forte; mais hai un lugar no que existe un gran tallo no terreo de máis de 50 metros de elevación e por iste tallo se xuntan as augas do río, axeitando iste chimpo incomparábel, que é a fervenza do ” Niágara “. Ten a fervenza xeito d’unha gran arcada de máis de 1,200 metros de lonxitude, e no medio d’él atópase unha illa, ficando así partida a corrente do río en dúas trazas, un moi amplo e outro máis estreito.

O son que fai a auga o bater é verdadeiramente atronador, e a nube de vao que se ergue é cegadora, síntese ante iste espectáculo da natureza unha mistura de medo e de aglaio, os meus ollos quixeran reter por sempre a impresión fastosa d’iste intre.

Dinme, que no máis fondo do báratro sóe bater o auga da frevenza, entón ista lama líquida curva que se bule agora sen asueto pola tallada baixa do río, fica mudada n’un cofre de xeo, ¡ Que prodixioso debe resultar !.

Ista frevenza marca o linde do raiano entre dous paises: a ribeira esquerda do río pertence o ” Canada “, a dereita é norteamericana.

Na central hidroeléctrica, proxectado polo noso compatriota o xenial enxeneiro ” Leonardo Torres Quevedo ” . Pasabamos d’unha ribeira a outra polas augas axitada do río.

¡ Canto me cucaría poder ver algo do ” Canadá !. Ista exclamación inxenua que manifesto é acollida por ” Mr. Harper “, que así se chama o home que nos acompaña.

– Iremos o ” Canadá ” – dime en correto galego.

– Non, non, non poderemos – di pai. Estamos obrigados a sair pasado mañán sen falla de ” Nueva York “. o camiño que nos falta facer é ainda longuísimo e levamos xa case un mes de viaxe.

– Sintó – contesta ” Mister Harper “. Sendo isto así, debo, para compracer o seu fillo, darlle algúns detalles respeito o ” Canadá “, xa que ista vez pode coñocelo. Dareillos cando voltemos, pois así pasará mellor o tempo no aeroplano, tanto máis, en canto voltemos, xa anoitecido e non poderá entreterse no miramento da paisaxe.

Efectivamente , o voltar, e cando acougásemos do noso paseo pola ribeira do ” Niágara “. “Mister Harper ” deume interesantes notas sobor do ” Canadá “.

É un país inxente – dixome – a súa área é pouco menor que a de ” Europa ” e seu clima moi extremado. No inverno, sobre todo, é moi xeado na súa banda norte, ten temperaturas case polares. En ” Quebec “, non é extrano discernir 35º o máis baixo cero, a neve cobre o chan canadiense por unha tempada de máis de cinco meses cada ano.

O país é, en xeral chairo na súa banda central, ónde axeita un infindo altiplano, con infindas lagóas a rexión occidental é moi montuosa, con bicos cubertos de neves constantes, e a oriental é variada, tendo grandes fragas cuia poboación constitue unha das maiores riquezas do país.

Hai un gran río que recolle as augas de moitos d’istas lagóas interiores, que é o ” Mackenzie “, o cal desemboca no ” Océano Glacial “, iste gran río sería un importante ruteiro de comunicación, mais boa parte do ano fica xeado na súa desembocadura. O ” San Lorenzo ” é o río máis aproveitábel para a náutica, posto que os buques de gran puntal poden navegalo ata ” Montreal “. Máis aló de ” Quebec “, o río anchease enormemente e así deconta ata a súa desembocadura. Os xeos interrompen a náutica por espazo d’algúns meses, xeralmente de novenbro a maio.

O agro atópase moi florecente o sur do país, tamén é un recurso de riqueza a explotación da madeira das súas fragas fornecida pola facilidade que ofrecen os ríos para o seu traslado económico nas alinadias ou xangadas.

Tamén ten minas e seu comerzo algo activo. Mais as súas riquezas non poden desenrrolarse con máis intensidade, posto que os incovenentes que ofrece un clima tan xeado.

Das súas cidades, son importantes: ” Montreal “, de ónde sae unha infinda liña de férrea que atravesa todo o ” Canadá “, chegando ata a ribeira do ” Pacífico “. Ista longuísima liña, de uns 5,000 kilómetros de lonxitude, é percorrida polos trens en catro días de viaxe. Ista cidade é a máis poboada e comercial de todo o país. ” Otawa ” achada sobor d’un afluinte do ” San Lorenzo ” é a capital do ” Dominio ” alí mora o goberno e o parlamento. ” Quebec ” xunta o gran ” San Lorenzo ” e non moi lonxe do mar, é unha cidade d’unha traza sinaladamene francés. ” Toronto ” é tamén unha gran cidade con máis de medio millón de poboadores.

A idiosincrasia indispensábelmente francés que ofrece ” Quebec ” e o inmortalizarse eiquí aquél idioma, resolvese porque o ” Canadá ” foi descoberto por ” Jacques Cartier ” e colonizado por ” Sanuel de Champlain “; e dende 1534 a 1763 pertenceu a ” Francia “, tendo entón por capital ” Quebec “. A cidade, pois, non fai máis que decontar amosando a tradición da súa historia francesa.

Na lonxanía vese unha infinda chaira e n’ela, millares de lucecitas. ¡ Que espectáculo máis fermoso !. En Canto nos imos achegando, vai ancheando exaxeradamente aquela infindade iluminada, agora vemos a uniformidade d’iste manto, unha liñas coma faixas brilantísimas de luz. Son rúas principáis , que se atopan mellor iluminadas que outras, e as grandes pontes colgantes que atravesan o río.

Eu non volvo do meu pasmo o ollar espectáculo tan fastoso: voamos xa sobor da cidade, as altas edificacións recortan as súas innumerábels fiestras iluminadas, e as prazas son coma brasas de luz de todas as cores; a publicidade liminosa delongase tamén polas grandes arterias.

¡ Nova York !. A cidade, de noite e dende o aeroplano, ofrece un aspeito fastoso e inesquecíbel . A beleza da urbe n’istas circunstancias é indubidablemente moito maior que vista a luz do día e dende as beirarrúas das súas rúas axitadas e cheas de actividade.

HOLLYDAYS · L’Amour à la Plage (Niagara COVER)

Francisco Añón Paz ( Poesía en Galego ) “A Galicia”

De teus recordos vivo ¡Galicia encantadora!,

por teus anacos morro, idolatrando chan,

onde voou sorrindo da miña infancia a aurora,

onde as máis caras prendas que o corazón adora,

o derradeiro sono en paz durmindo están.

¡Ai!, eu tamén quixera durmir no teu regazo,

cando fechando os ollos dixera ó mundo adiós,

para contigo unirme en máis estreito lazo,

nun empinado outeiro, nun foxo ou nun ribazo,

que son para quen morre tódolos sitios bos.

Pintar quixera agora en loumiñeiro canto

teus vales e montañas, teus ríos e teu mar;

mais describir non podo tan feiticeiro encanto,

e as ourentes flores do teu precioso manto

coas minas tristes bágoas podríanse ourizar.

¡Ai!, se alas tivese, traspondo o Guadarrama

e outras altas serras cal rápido cóndor,

iría ver, Calicia, teu rico panorama,

teu verde chan florido que os aires embalsama,

e o natal curruncho do meu primeiro amor.

Vería desa altura teu mar de azul e prata,

que desde a nobre Asturias ó libre Portugal,

pola fachada costa bruando se dilata;

vería o sacro Pindo e a grande catarata,

que o Ezaro gomita dun alto penedal.(…)