Notas sobre China e Siberia

As vías principáis de comunicación en ” China ” son as fluviáis : a banda náutica dos ríos acádase moi terra adentro, contan con numereiras canles, sendo o maior de todos o chamado ” Gran Canal “, que ten unha lonxitude de 2,700 kilómetros e pon en comunicación ” Pekín ” e ” Cantón “

A ocupación principal dos chineses é o agro: os seus parados de labranza semellan xadines, e como a cachaza do chinés é fastuosa. Labran ata os lugares máis pequenos ou inantinxíbels. As colleitas de maior importancia d’iste país son as dos cereáis, as arroceiras, o té, o cotón, a serda, o opio da papoula e o índigo. En riqueza mineráis é incalculábel a fonte de recursos con que conta ” China “, carbón, maioritariamente. Mais todas istas riqueza atópanse case sen explotar.

Por mor a súa gran poboación, xa a súa presente penuria, ” China ” é un país de moita migración.

En ” Asia ” e na ribeira americana do ” Pacífico ” atópanse chineses por tódalas bandas: ista fartura de fillos do ” Celeste Imperio ” obrigou algúns estados, ” Norte América ” facendo incapé, a tomar en conta moi radicáis para previr a chegada de máis poboación chinesa. A orixe d’istas medidas tense que supor xerada pola loita que o chinés presenta a o home branco en tódolos traballos. A maior rendemento, porque non esgota endexamáis; é máis apracíbel, cobra menores xornales, e semella afábel como pouco. Ben que istas derradeira cualidade se cadra é só una traza oca, porque o chinés, baixo una face apracible e xélida, agocha en moitas ocasións a treboada que ruxe na fonda do seu corazón.

É de saber a costume que prevaleceu en ” China “, por moitos séculos, o avialdo do idóneo na beleza feminina en ter moi mermados os pés. Para acadar ista suposta mellora nas súas fillas, os país as obrigaban, xa de moi cativas a levar os pés fortemente cunha vendaxe para sortear o seu normal desenrrolo. Pode supoñerse o padecementos os que estaban condeadas as pequenas e tamén as rapazas, pois istas derradeiras deberan levas uns zapatiños xuntísimos para que os pés non creceran de maís. Hoxe en día, ista costume vaise perdendo con prontitude.

A que se mantén ainda é a de deixarse medrar unha trinca nos homes. As novas correntes de civilización que, de algúns anos cara eiquí, advírtense tanto en ” China “, como, non puideron resolver a os chineses a que inmolen as súas trenzas.

” China ” ten cidades moi poboadas: ” Pekín “, ata fai uns 25 anos, foi a cidade de maior extensión do planeta. non é extrano, pois os fogares chineses son baixos; e se ” Madrid “, poñamos un exemplo, tivese os seus edificios todos de pranta baixa, a área que entón tomaría fora catro ou cinco veces a que ten agora. ” Pekín ” con a súa poboación de máis de un millón de poboadores, ten unha extensión inxente. Conta con unha rúa, que remata fronte o pazo imperial, a cal atravesa a ” Ciudad Tátara ” e deconta cruzando a cidade chinesa, n’unha lonxitude de moitos kilómetros.

” Nanking “, cuxo nome quere dicer a ” Corte del Sur “, é unha gran cidade éguida nas ribeiras do ” Yang-Tsé Kiang “. É a capital literaria, e n’ela pasan os exámens os que desexan levar cargos públicos. Teñen unha fastuoso roque de terracota. Hoxe desfeita por cachos.

” Hong-Kong ” é o gran peirao anglosaxón da ” China “; o conforman unha illa posta na embocadura do río ” Si-Kiang “, o río de poñente.

” Cantón ” que en chinés ten o significado de ” Ciudad Ideál “, ten a chamativa vista de numereiras casas sobor de chalanas vellas. O problema da morada fíxose complexa para aquelas xentes pobres e apearon os seus fráxiles fogares sobor dos capacetes húmidos dos xuncos inservíbels.

” Hang-Chen ” é tamén cidade, con un millón de poboadores, atopada no moi lonxe de ” Shang-Hai “.

Nas ribeiras chinesas os europeos posuían varios dominios: amáis de ” Hong-Kong “, que comentei, pertence a os anglosaxóns, atópase a cidade de ” Macao “, que pertencen a ” Portugal “. N’ista cidade o afamado poeta potuxés ” Luís de Camoes ” compuxo o seu gran poema ” Los Lusíadas “. ” Francia ” posúe na ribeira, o territorio de ” Kuang-Chen “, que ten un millón de kilómetros cadrados, con unha poboación de preto de 200,000 poboadores.

Máis o norte que ” China ” atópase ” Siberia “, o país silencioso e apesarado que sofre as severidades de invernos inacabábels, desfrutando de curtos veráns. Namentres os primeiros, unha mesta cobertura de xelo e sóe manterse n’un silenzo de morte, as inxentes chairas siberianas. Con a chegada da primaveira, comezan derreter as neves e entón as augas enchen as terras en colosáis extensións, porque os ríos non poiden levar tantos caudáis o mar e teamén porque as súas embocaduras, atópadas máis o norte, fican xeadas.

No verán, curto e seco, o sol quenta a terra, e os cereáis xeminan, medran e madurecen axiña, como se permitiran que logo de agosto ven outra vez sobor do país un fuxidío outono para afundirse a naturaza novamente no coxilar xeado d’un inverno longísimo de sete u oito meses.

Os chineses sinalan con intensidade no corazón dos nenos o amor filial. Para tomar un exemplo d’elo, meu avoiño contoume dous pequenos contos.

Os pais de " Wu-Mang " - díxome - que é fermoso neno de nove anos, obrigado a ir sempre sen calzas por que sonche tan pobres seus pais que non poden mercarlle zapas, teñen que traballar moito para poder xantar.
Isto o sabe o pequeno, e cada día, cando seus pais durmen xa, " Wu-Mang " escorrégase en silencio do seu leito e vai o habitáculo do seus pais. Unha vez alí, ponse xunto a cama dos mesmos, con a finalizade de que os  cínifes lle tanxen a él e deixen de tanxer os seu pais. D'iste xeito, sacrificase él, e acouga, os seu pais das tanxeduras dos cínifes e de non poder durmir.

" Yen ", cando foi pequeno, foi o gozo dos seus pais, e lles aledaba sempre con os seus xogos e das viveza do neno, porque íste foi un xoven. Mais " Yen ", que o entendía, decontaba os seus xogos e risadas. 
Pasaron máis anos. " Yen " volveuse un home chegado e seus pais uns velliños apesarados: máis a ístes non lles faltaba ainda o coidado do fillo, nin os seus xogos, nin as súas risadas.
" Yen " é vello xa, e seus pais atópanse tan esgotados que non poden valer, nin camiñar. Mais  " Yen ", para facer máis levadeira e menos apesarada a lonxeba vellez dos mesmos, deconta xogando como un neno pequeno, e lles da ledicia con as súas risadas, súas grazas, e súas ocorrencias.

Polo mar da China

Atravesamos agora o mar da ” China ” e, o roteiro polo que decontamos, deixaremos a nosa dereita a colonia francesa de ” Indo China ” e o reino de ” Siam “, e a nosa esquerda a gran illa de ” Borneo ” da cal falei xa o descobrer as ” Indias Holandesas “. Noso veleriro fará unha curta escala en ” Singapur “, na ” Península de Malaca “, que é a terra asiática que máis se colle cara o sur.

Aproveitando istos días de náutica – tres ou catro segundo me din – e tendo en conta a proposta que me fixo o avoliño de aclarearme algo sobor da ” China “, e con o que me conte tamén sobor d’ela un pándego camareiro chinés que ven no veleiro, vou tomar algúns apuntamentos sobre dito país, pois ainda cando é certo que eu non vou ver nada de ” China “, semellame que o atoparme tan preto d’iste arcano país, move con maior forza o meu interese.

Decontarei logo, istos apuntamentos con o que poida reter dos argüidos e datos que me poidan dar.

Inxente país é a ” China “: a súa superficie é maior de 20 veces a de ” España “, mais boa parte d’ela, especialmente a zona norte, o ” Tibet “, a ” Mongolia ” e o ” Turquistán ” oriental, son tan só fastuosas soidades, verdadeiros desertos, e por mor a súas indixentes condicións, vive n’elas moi pouca poboación. Só as percorren algunhas tribos nómades de pegureiros. Unicamente a ” Mandchuria ” é rexión dabondo poboada e comeza a desenrrolarse n’ela o agro.

Toda ista banda norte do país, que da xeito o magno deserto do ” Gobi “, atópase restrixido a o sur pola ” Gran Muralla China “, construción verdadeiramente xigantesca e que curtan en dous puntos as augas do río ” Hoang-ho “, que é un dos que máis auga levan no seu percorrido polo continente asiático.

A poboación total da ” China ” é duns 330 millóns de habitantes; d’eles 300 millóns viven na ” China ” propia, e só os 30 millóns que restan poblan as inxentes e desertas estensións do norte, da que fixemos mención con anterioridade.

No centro érgense os montes ” Pe-ling ” e, a oeste, atópase o gran macizo do ” Tibet “, extendéndose alí as dúas grandes fontes dos ríos máis grandes chineses; o ” Huang-Tsó “, o río amarelo, que rega as vizosas terras amarelas de oriente norte, e o ” Jang Tsé-Kiang “, o río azúl que é unha grande arteria fluxuar que abona as terras vermellas da ” China ” central. Iste derradeiro río é navegábel nunha estensión de moitos miles de kilómetros, e, a semellanza do ” Nilo “, as súas cíclicas inundacións abonan os terreos ribeireños.

A ” China ” é como un país enfeitizado: pasaron séculos sen que os chineses tiveran presa en acomodar as vantaxes da civilización europea. Polo seu segretismo segrular, case podería dicir que a desprestixaban. Mais por mor d’ista traza calcaria é indubudábel que recentemente iste pobo mostra unha fonda inquedanza, que fai presaxiar o seu vindeiro despertar. Eles orgullanse en dicer que seu país é o máis antigo do mundo.

A súa historia escrita dou comezo fai 4,000 anos, é dicer, que 2,000 anos antes de que salira ” Europa ” do lapso prehistórico. ” China ” comenzou xa a ter conta por escrito con notas dos seus feitos de maior importancia.

Suponse que os primeiros poboadores de ” China ” viñeron da bacía do ” Farim “, río do ” Turquistán ” oriental e aveciñaronse o norte do país, na rexión das terras amarelas que abona o ” Huang-Tsó “.

Fai 2,500 anos xurdiu na ” China ” un gran reformista, ” Confucio “. Dise que contados seguintes d’iste filósofo, que a cada día que ía concurrindo facía máis prosélitos, amosouse un príncipe imperial, o cal puniu a os incondicionais de ” Confucio ” ordeándolles traballar na ” Gran Muralla China ” que entón facía contruir para liberar o país das invasións dos pobos do norte da ” China “, ( Mongoles e Manchúes ), os cales, por atoparse vivindo en terras moi necesitadas, facían decontadas incursións nas terras vizosas amarelas. Ista gran muralla, que é en grande medida ainda consevase, medía máis de 2,400 kilómetros de lonxitude, por unha altura de 9 metros de treito en treito o lenzo da muralla atopábase recortado por pudentes roques con forma de cuadrilátero.

Tempo logo, espallouse polo país o budismo, relixión que veu da ” India ” , e para darlle culto a ” Buda “, construíronse na ” China ” numereiras pagolas, onde se gardan os deuses do culto.

Tiveron os chineses alguns tempos de grande luxo nas ciencias e nas artes: semella proba que, moito antes de inventarse en ” Europa ” a imprenta, os chineses impremian xa livros valéndose de colores gravados. Tamén inventaron a brúsola.

No século XIII, o afamado veneciano ” Marco Polo ” estivo durante algúns anos o servizo do emperador mongol que domeaba na ” China “, o cal fixo de ” Pekín ” o seu pazo e extendeu as súas conquistas e influenzas pola ” China ” meridional. No século XV os chineses acadaron arroxar do seu chan a os mogoles que, por moito tempo domearon o teritorio, obrigándolles a pasar de novo a ” Gran Muralla China “, e ficando entón a ” Mongolia ” condicionada a ” China “.

Os portuxeses e españois, nos seus viaxes polos océanos ” Índico ” e ” Pacífico “, chegaron ata as ribeiras de ” China ” no século XVI.

No decorrer da dinastía ” Ming “, volveron a brillar, por pouco tempo, as ciencias e os fabricados chineses. Como unha sobra do fulgor acadado, por aquela dinastía, gárdase ainda unha grande avenida que, nas proximidades de ” Pekín ” leva as tumbas dos emperadores. Ista avenida atópase franqueada de fastuosas estátuas de pedra suplindo camelos, elefantes e outros moitos orixes.

Logo d’iste fuxidío periodo de refulxencia, xurden de novo gobernando china os ” Mandchines” descendentes dos antiguos mongoles; e aquela dinastía decontou rexindo ata os nosos días, xa que o derradeiro emperador que tivo o país pertencía a ela. En 1912 estableceuse a república.

O aillamento segrar de ” China ” fíxolle, a patires do 1840, diversos atrancos e ainda loitas con as potencias europeas. En 1900 estalou unha inxurreción xeral contra os europeos, coñecida con o nome de ” Levantamiento de los bóxers “: prodúxose entón unha exterminación sistémica dos europeos quenes tiveron que xuntarse e defenderse en ” Pekín ” ata que as forzas deglutidas por ” Europa ” puideron socorrer e libertar a os superviventes d’aquelas salvaxes matalotas.

” China ” é un pobo con certos atrasos: parte da poboación vive case na indixencia. As comunicacións están cheas de caóticas interpretacións. Carecen de rede do ferrocarril, pois só teñen algunhas liñas unindo as súas cidades de maior importancia.

Con a república desvaneceuse o tradicional fulgor de ” Pekín “. O emperador vivía n’un luxoso pazo cinguido de fermosos edificios e situado no interior do que se lle chama a ” Ciudad Tártara “, que foi a banda de ” Pekín ” onde moraban os altos dignitarios, os diplomáticos e os ministros.

Agora non queda nada d’aquél exaxerado e pitoresco boato imperial: só mantense alí os rastroxos amarelos que o enche todo e o emporca todo.

Con roteiro as Filipinas. – Manila.

Logo facer algunhas visitas polos arredores de ” Tokio ” e ” Yokohama ” e acougar tres días na pousada . Tempo que aproveitou o avó para darlle o a adeus as súas amizades, aveciñamonos nas nosas cabinas no veleiro ” Galacea ” o cal non votou moito tempo en facerse o mar.

Cruzámolo mar interior do ” Japón ” e pásamos fai moito, polo estreito de ” Gorka ” xunto a ” Toshima “, lugar onde a frota xaponesa bateu e escachou a armada rusa. Logo metímonos xa no mar ” Oriental de la China “.

Facemos roteiro a ” Shang-hai “, o gran peirao chinés e internacional o influxo do movemento d’iste fastoso peirao foise axeitando alí unha gran cidade de dous millóns e medio de poboadores. A cidade érgese preto a embocadura do gran río chinés ” Yang-Tzie Kiang “. Xunto os peiraos vense edificacións europeas e moitas axencias mariñas, coruscando ístas os brasóns e bandeiras dos seus correspondentes países.

Baixamos con pai e o avó e metímonos por unha ampla rúa, chea de movemento e traxin; chamoume a atención o ver que os cartaces dos comerzos os poñen eiquí ornados con banderolas d’iste xeito o mesmo sistema do ” Japón ” e é moi dispar o xeito europeo.

Entramos nun café a tomar unha cunca d’iste líquido ; ainda que e corrente que o chinés tome té, n’istas cidades cosmopolitas atópanse locais fastuosos onde se pode tomar tamén unha cunca de café.

De volta o veleiro, iste non votou moito tempo no peirao, e partiu de novo con roteiro dereito a ” Manila “.

Dixo o avoiño, que teñen tamén unha temperatura boa en ” Manila “, dime que mañá contarame tousas de alí. D’istes xeito o chegar a capital de ” Filipinas ” terei maior impresión do país e o froito da miña visita poderá ser de maior claridade.

En ” Shang-hai ” e en mar aberto chaman o coidado moitas chalana chinesas con ornamentos de dragóns e pintadas moi exaxeradas: o velamen pintarraxeado é tamén moi xeitoso. Moi orixinal de certo, istas chalanas, mais en verdade semellan un transitar manso.

O avoiño cumpliu o seu ofrecemento a tarde, sentados todos xuntos na gran andadeira do veleiro, desfrutando d’un tempo caralludo, e admirando as augas azúis do mar da ” China “, contoume cousas d’un gran interese sobre as illas ” Filipinas ” a cuxa capital chegaremos mañá pola mañá, Dio lo queira.

As ” Filipinas ” ata 1898 pertenceu a ” España “, atópadas a medio camiño entre o mar da ” China ” e o ” Pacífico ” é en tal cantidade o número das súas illas que se lle supoñen preto de 1400 contando con os illotes.

A natureza do seu chan é oceánica, e sofren alí tamén con periocidade, os tremores; o clima é tropical, e a conentración da calor produce nos naturais e nos estranxeiros, que eiquí viven unha relaxación pronunciada das forzas.

Por mor do clima e a moita humidade, a vexetación desenrrolase vizosa e exuberante chegando as fragas ata as cumios dos máis elevados montes. A vexetación d’istas fragas e cultivos de arroceiras, de tabaco, de café e do cotón, constitúen a maior riqueza do agro do país.

O besta que alí axuda o agroeiro na súa tarefa é o búfalo, semellante o boi con grandes e achatados cornos; é curioso o feito de que non se encontran bestas nas xunglas de ” Filipinas “.

As dúas illas maiores son as de ” Luzón “, o norte, que é a máis poboada e a mellor cultivada, e a de ” Mindanao ” o sur. Na primeira e dirixida cara o ” Asia “, atópase ” Manila ” o fondo da rada do seu nome.

Suponse que os primeiros poboadores d’istas illas foron xente duna tece acaramelada escura da casta oceánica, individuos todos de curta talaxe; chegando logo primeiro os malaios ( Indos ou indios, primordialmente ), e a posteriori moitos españois. A mistura de todas istas castas orixinou o tipo de hoxe en día do filipino.

As illas foron descubertas polo percorrido de ” Magallanes “, a cal saiu de ” Sevilla ” o 10 de agosto de 1519 e logo de un ano máis tarde dobrou o estreito do seu nome na ” América del sur ” ; ” Magallanes ” moreu eiquí, nas ” Filipinas “, o tentar sufocar un levantamento que produxose entre os indíxenas.

” Magallanes ” non deu nome a istas illas, se non que deullo logo máis tarde o navegante español ” Villalobos “, chamando as ” Filipinas ” na honrra o entón ” Príncipe de Asturias “, tempo despóis ” Felipe II “.

Quén alixerzou a conquista das mesmas para ” España ” foi ” Legazpi “.

Non é extrano que tantos españois prefiriran paraxes tan alonxados do seu país. Con anterioridade do descobremento de ” América ” os poucos buques que chegaban as ” Indias “, deberan de dar unha volta a ” África ” polo ” Cabo de Buenaesperanza “, pois no se atopaba salvado o país pola canle de ” Súez “.

Do comerzo fariase en ” Europa ” as especies, que encarnaban unha verdadeira riqueza comercial. Logo descoberta ” América ” e coñecido xa o ” Pacífico “, os españois xulgaron millor chegar as ” Indias ” polo ruteiro de ” América “. D’iste xeito os buques españois saían do ” Perú ” ou de ” Méjico “, e atravesando o ” Pacífico ” chegaban as ” Indias “, e pouco tempo despóis a enseada de ” Manila “.

Segundo o prometido ista mañá chegábamos a ” Manila “; a esquerda d’ista gran enseada, érgese o monte da ” Sierra de Marivela “. Lindando a enseada, a man dereita vemos ” Cavité “, o apesarado lugar onde houbo unha batalla naval entre os ” Estados Unidos ” e ” España ” en 1898. A o fondo, mostrase o peirao e os caseríos de ” Manila “.

O desembarcar n’ista cidade, fágome cargo que é máis poboación de grande significación comercial e industrial. Din que ten máis de 200,000 poboadores e pola súa grande extensión e polo fervor das súas rúas, dixera que tería ainda máis dabondo.

Entre os seus edificios máis notábels atópanse a catedral, o axuntamento, a bibloteca, a universidade que foi erixida polos dominicos.

O meu avoiño semella un pouco apesarado, o pasear por istas rúas, e o admirar os monumentos e edificios que, como a sé, o axuntamento, e a universidade, tanto ainda falaba de ” España “. Pai dase de conta d’elo e, como protestando que se nos fai tarde tornarémos cedo o veleiro.

O veleiro leva áncoras e, cando escribo istas liñas a cidade xa pérdese con lentitude da nosa vista entre a brétema que comeza a coller forza no mar.

As Indias Holandesas.- Illas da Polinesia

Aínda cando non se soubera que imos a chegar en pouco tempo, Deus o queira, o remate da nosa viaxe, a traza que vai tomando a vida a bordo sería dabondo para dalo a entender. Todo o mundo semella máis xovial que de costume e, ainda os de natureza máis calada, espallanse n’istes intres. As risadas sonche máis sinceiras e sonóras, e ata semella que o veleiro navega a ritmo dos ventos que por eiquí sopran. ¿Puro sono todo?. Se cadra, mais ……, o certo é que un leva o anelo de que todo colle velocidade.

Deixamos o sur algunhas illas do ” Archipiélago de Magallanes “, e o oficial do veleiro, alguén inquiriu, dime que imos agora con rumbo direito a ” Yokohama “, ónde chegaremos, se Deus quere, pasado maña o mediodía.

O bon Pai Eliberto deume hoxe unha interesante parola: e hoxe faloume das ” Indias Holandesas “, que as compoñen toda a ” Malasia ” , salvo das ” Flilipinas ” e do norte de ” Borneo “. É un imperio rico, que por sí só pode dar vida a pequena ” Holanda “.

Istas ” Indias Holandesas ” compoñenas as illas de ” Sumatra “, ” Java “, ” Borneo “, ” C´elebes “, ” Molukken “, e outras máis, que adecontan o sur de ” Asia ” como se foran unha prolonga da ” Península de Malasia “.

O clima d’istas illas é ecuatorial nas ribeiras e temperado no interior. As illas máis grandes son as de ” Sumatra ” e ” Borneo “; mais a de maior importancia é ” Java “, que ten poboación maior a de ” España ” e chan moi vizoso e rico: a actividade volcánica n’ista illa é moi grande.

” Java ” atópase afastada de ” Sumatra ” polo estreito de ” Sonda “. Todas elas son illas volcánicas. Tendo cráteres que mostra con periocidade a súa actividade, ainda que os escachos n’elas non tiveron endexamáis a magnitude dos que produxo en 1883 o volcán ” Krakatoa ” na veciña illa d’iste nome.

” Java ” é unha illa fastosa: é unha espece de edén ónde a vida desenrrolase doado e amábel, grazas a o favorábel do seu clima e a vizosidade da súa terra.

É curioso eiquí, o traxe enxebre dos poboadores de ” Java “: levan unha especie de saia de teas de cores moi vivos, suxeita a cós por unha ancha faixa; o peito o levan espido e, sobor a testa, un gran chapeu malaio, como un enorme prato de medio metro de diámetro, xa arredondado, xa algo alongado en xeito de cono.

Nas rúas vense numereiros carros xugados por miúdos animais, e pesado támen, arrastrados por bufalos.

A capital de ” Java ” é ” Batavia ” cidade de comercio de moita importacia, que érguese na cara norte da illa.

” Borneo ” é unha illa ínfida, mais pouco poboada. Foi descoberta pola expedición de ” Magallanes “, o dar por primeira vez a volta o mundo.

Atópanse en ” Borneo ” poboaciones de tribos moi salvaxes, os cales, pola súa ferocidade, mereceron o calificativo de ” Cortadores de Cabezas “.

Parte de ” Borneo ” pertence a ” Inglaterra “, a outra parte é de ” Holanda ” e outra zona da illa da xeito a un pequeno estado independente.

En outras illas, sobre todo nas menos exploradas, vive poboación, algo parca xa, e os ” Papúas “, os cales poboan tamén outras illas máis orientais de ” Oceanía ” .

O grado de civilización d’istas illas é moi feble e algunhas practican ainda o canibalismo.

As ” Indias Holandesas ” son a maior fonte de prosperidade dos ” Países Bajos “: Antigamente se cultivaban só n’elas as especies: mais agora tamén extensas plantacións de arroz, en semellante escala, que figuran como uns dos países máis produtores do globo. Tamén cultivase a caña de sucre, o caucho, e a quina.

Máis o este das illas de ” Nueva Guinea “, a maior do mundo logo de ” Australia “: o seu interior é pouco coñecido e explorado. e na súa direción máis o este ainda, en plea fastosidade do ” Pacífico “, atópase a illa francesa de ” Nueva Caledonia “. Polas súas condicións de clima que se dan n’ela moi ben o cuacho. Os poboadores viven moitos en estado semisalvaxe, pertencen a casta dos ” Canacues ” e viven en casoupas con teitos altisimos en xeito de cono e feitas de palla ou de follas de caña. A capital d’ista illa é a pequena cidade de ” Noumea “.

O pai Eliberto, o facerme istas deseripcións, mostrame as illas nun gran mapa de ” Oceanía ” da parede do gran salón do veleiro. Eu fixome que non me falou de dúas grandes illas que se atopan o sur do ” Pacífico “, que dan xeito a colonia inglesa de ” Nueva Zelanda ” .

-¿ Estivo vostede ahí ?.- Inquirolle.

– Tamén estiven ahí meu amigo.- dime – e por certo que n’elas vin o maxestuoso espetaculo do seus numereiros géyseres, que son cichóns intermitentes que botan do chan altos piáres de auga en vaos: o miramento d’istes belos documentos da actividade da terra constitúe un espetáculo inesquecíbel. Por istos géyseres admirábels, foi chamada a rexión na que se atopan ” Tierra de las Maravillas “.

Os indixenas que poboan as illas de ” Nueva Zelanda ” son de casta ” Mahorí “, fermosa casta ” Polinesia ” moi intelixente. Hachanse, tamén, ata formar a maior parte da poboación numereiras familias anglo-saxónas,

A cidade máis poboada é ” Auckland “: mais ista no é a capital, que os ingleses fixaron na cidade de ” Welington “.

– Oia pai – consintome ainda en inquirirle.-¿ E as prántas e animáis que viven no archipélago malaio, ou seña nas ” Indias Holandesas “?.

– Os ahi moi curiosos, como tamén n’istas illas da ” Polinesia “. Ademáis de altos cocoteiros, que medran por milleiros, atópase a chamada árbore do pan, do cal sacase o sagú; a palmeira do viaxeiro, que ten xeito de abano e cuxo toro sae unha especie de auga leitosa cando se lle crava unha caña, que utilizase espita. E entre os animáis, o máis xeitoso é o ” Orangután ” de ” Borneo ” e de ” Sumatra “, mono que chega a acadar case a altura dun home e que ten uns anchos e fortes brazos con os cales pode afogar con moita facilidade a súas vítimas. Cando está enrrabeado, é un animal tremible.

SUMATRA · Raveena – I Won’t Mind (Sumatra Remix)

As Illas Hawaii.- ! Votamos a perder un día !

Estou moi ledo por que coñecín istas afastadas illas de ” Hawaii “. Eu semellaba chegar a uns illotes poboados por xente de cor morea, espidos e vivendo unha vida miserenza, e me atopo con unhas illas moi grandes, con poboación de ” Caucásicos ” e ” Melanesios “, poboando cidades belas, e levando n’elas unha vida semellante a nosa.

Aínda que todas as illas d’este archipélago son de orixe volcánico, n’elas atópanse unha vizosa vexetación.

O noso veleiro atracou no peirao de ” Honolulú ” na illa de ” Oahu “. Iste perirao é o de maior inportancia de ” Hawaii “, ainda que ista illa na que nos atopamos no é tanto como a propiamente chamada de ” Hawaii “. N’aquela atópanse os máis altos cráteres e teñen unha lagóa de lume, o ” Kilauea ” , que din é único no mundo. Pola noite, o fulgor das rochas líquida e acendida do seu cráte aspalla o seu arredor unha iralidade púrpura que alumea sinistramente coma unha gran queima.

O hawaiianos teñen gran pola música e polas frores, tamén interesanse pola súa cultura e abondan as biblotecas en todalas partes.

Logo de ancorar o noso o veleiro no que imos, amenizeime vendo o redor do casco do mesmo as atitudes de moitos nadadores, que ían o fondo do mar a recoller as moedas que a pasaxe do ” Colombia “, ancorado a veira do noso veleiro, lles botaban.

Con pai pasearamos un anaco de tempo pola cidade. Chamoume a atención ver eiquí moitos autocarros e uns tesos gardians da forza civil, baixo uns grandes quitasoles, regulamentando o transitar dos carros e peóns; como nas cidades do noso país.

Visitamos o gran ” Aquarium ” afamado por conter numereiras de peixes do ” Pacífico “, de interese polas súas formas extranas, e polas súas cores belísimas e algúns por alumear o axitarse nas augas.

Os arrededores de ” Honululú ” contan con belas veciñanzas, que dan xeito a unha chea cidade xardín.

Tornamos o veleiro o solpor da tarde, e non pasa moito tempo en escoitar o replique da campá do veleiro, anunciando a nosa vindeira partida.

Mentres saímos da bahía, navengando e dando conta a babor e estribor de numereiros buques, comeza a acenderse, na cidadde, as liñas de puntos das luces das súas rúas.

Agora, navegamos xa con rumbo direto a ” Yokohama “. Atopámonos a 2000 millas de ” América ” e faltanos por percorrer 3000 máis para chegar o ” Xapón “.

Dinme que empregaremos oito días, sí o tempo é favorábel.

Así seña e que Deus nos protexa.

O Pai ” Eliberto ” cumprindo a súa afabél promesa, contoume varias cousas interesantes refentes a istas illas oceánicas.

Dime que, na contra da opinión que sosteñen os ingleses, de que as illas ” Hawaii ” foron descobertas polo navegante ” Cook “, hachanse documentos que proban que foron españois os seus descobredores: os mariñeiros ” Juan Qintán ” e o xeneral de ” Villalobos “, acadaron ancorar n’istas costas no século XVI, e ” Cook ” chegou a elas moito máis tarde, posto que non o fixo ate 1778. Iste gran explorador do ” Pacífico “, que navegou tamén por outros mares faleceu na illa de ” Hawaii ” en 1779.

Contoume tamén que así como en ” Hawaii ” atópase unha lagóa de lume, en ” Nueva Zelanda ” había outra, chamado en ” Mahorí ” a lingua de aqueles indíxenas ” Kotomahorianos “, que quere decir lagóa quente, na cal podíase navegar sobor dunhas augas máis que tibias. E imaxino que n’elas debe ser moi confortábel sobre todo para os baneiros de inverno.

Indicame algúns d’istes grupos espalladas por istas inmensidades de auga: só algunhas, porque dise que as hay a milleiras, algunhas se cadra non descobertas ainda e dabondo non exploradas. Iste gran océano é como as estrelas no ceo, atópanse en número incontábel, se tomamos por tales, númereiros illotes de corais que dan xeito mesto os recifes.

Na ” Polinesia ” son de gran importancia as illas ” Marquesas ” de ” Dormatú ” e da ” Sociedad “, as cales pertencen a ” Francia “: as illas ” Cook “, ” Tonga “, ” Fidji ” e da ” Unión ” que atópanse baixo a soberanía de ” Inglaterra “: as de ” Samoa ” pertencen hoxe os ” Estados Unidos “.

Dime tamén o Pai ” Eliberto ” e o confirma meu pai que, o viaxar de ” Oriente ” a ” Occidente “, como facemos agora nos, seguemos o mesmo rumbo que a ondada de luz que nos manda cara o sol día a día, e que percorre toda a terra constituindo o día; se estivéramos quedos, defrutaríamos de todo o tempo que dura o día, mais como seguemos o mesmo rumbo que a luz resulta que cada día perdemos un pouco d’el. Con a velocidade que levámos desaproveitamos perto d’unha hora o día. Dende a nosa saída de ” San Francisco ” levámos de destaxio, pois de 8 a 9 horas.

Se fóramos adecontando a viaxe ata dúas voltas completas a terra, o acharnos novamente en ” San Francisco ” haberíamos botado de conta 24 horas.

Para correxir ista diferencia de tempo, que xa percibiu ” O Cano ” cando por primeira vez que deu a volta o mundo, e que menciona tamén ” Julio Verne ” nunha das súas interesantes novelas de viaxes, estableceuse na actualidade que , o chegar os buques o meridiano 180, que é a ” Antípoda ” do de ” Grenwich ” ( Polo cal se comeza a contar os meridianos ), se o buque vai rumbo ” Asia “, ou seña seguindo o mesmo rumbo que segue sobor da terra a luz do sol, suprimese ou desconta un día. E se vai en direccón a contra, ou seña cara ” América ” repiten ou duplican un mesmo día. Cando a supresión debera recaer en domingo, postérgase xeralmente ata o luns.

É curioso todo él e non deixa de orixinar unha grande impresión.

– ¡ Perdin un día da miña vida. !

¡ Teño un día máis sen vivilo. !

Summer Salt · Driving To Hawaii

O Pacífico

¡ Atopámonos outra vez en mar aberto ! Fai seis días saimos de ” San Francisco ” e achámonos navegando por iste mar, o maior dos océanos da ” Tierra “, e que, coma se coñece, ocupa o gran espazo que media entre ” Asia ” e ” América “. Ten as maiores fondas mariñas coñecidas; con a peculiaridade, cousa que pasa tamén n’outros mares, que as foxas máis fondas non enraizan na banda central, xustamente, senon que atópanse nas próximidades das ribeiras. Así, n’iste mar ” Pacífico “, as maiores fonduras sondadas o foron nas proximidades do ” Japón “, das ” Marianas ” e das ” Filipinas “.

” Colón “, na súa cuarta viaxe a ” América ” e polas alusións que lle deron os indíxenas, tivo indubidabelmente novas da existencia d’outro mar na ribeira oposta a que se descubriu. Mais non tentou chegar ata él, e o seu descobremento o fixo ” Vasco Núñez de Balboa “, o cruzar con as súas tropas o territorio de ” Panamá “, achándose alí por casualidade diante da fastosidade d’iste mar, que chamou ” Do sur ” porque o veu o sur. Isto aconteceu o 26 de setembro de 1513.

” Magallanes “, en 1520, xa logo que dobrara o sur de ” América “, atopouse tamén n’iste gran mar, descoberto con anterioridade por ” Balboa “: e como acadara cruzalo con moi bó tempo, o cahmou ” Océano Pacífico “, nome con o cal se coñece na actualidade, o tamén polo de ” Grande Océano “, no atento o ser a masa de augas de maior superficialidade do globo; ten 180 millóns de metros cadrados o ser o dobre que o ” Atlántico “.

O ” Pacífico ” comunica na súa banda norte con o ” Océano Glacial Ártico ” polo estreito de ” Bering “, o cal afasta a estremidade oriental de ” Asia ” de os territorios de ” Alaska “, en ” América “; e polo sur, chega ata as rexións polares antárticas; o polo austral da terra, de acrodo con as máis recentes exploracións, forma parte dun gran continente, o cal chaman ” Antártida “. Suponse, pois, que no polo norte todo é auga, e no polo sur, terra firme, máis ambolos dous atópanse o auga e a terra cobertas sempre por neve e xelos.

No ” Pacífico ” atópanse unha infinidade de illas: moitas d’elas son volcáns que surxiron do fondo do mar, e outras foron poboadas pola actividade dos ” Corales “. Tamén áchanse algunhas grandes illas, como ” Austalia “, ” Filipinas “, ” Borneo ” e outras, que emerxeron con variedade de terreos e de rochas.

Navegamos agora polo interior d’ista inmensa zona, cercada d’un gran número de volcáns que lle chamán ” Cinturón de Fuego del Pacífico “, que o forman os dos ” Andes “, en ” América “, as ribeiras de ” Asia ” e os da ” Nueva Guinea “, de ” Nueva Zelanda “, e de outras illas que pechan iste circo polo sur.

A ” Oceanía ” atópase, en xeral, pouco poboada: nas illas pretas o ” Asia ” viven os ” Malayos “, que se asemellan a os chineses; a ” Melanesia ” a constitúen as illas situadas o norte de ” Australia “, e atópase poboada por varias castas moreas moi atrasadas; e a ” Polinesia “, entende as illas do ” Pacífico ” achadas entre ” Melanesia ” e ” Australia ” pola banda este, e as ribeiras occidentais de ” América”. Atópase poboada polos ” Polinesios ” as cales deixaronse influenzar polos europeos, adoitando moitas dos nosas costumes.

Istos datos doumos moi afabelmente un relixioso, que fai a viaxe con nós, e que coñece moi ben istas illas, por visitar algunha d’elas facendo de misioneiro da ” Fé Cristiana “. Prometeu darme novas e datos sobor de ” Australia “, o ” Japón ” e a ” China “; eu agradezolle moito o seu interese, pois con axuda de uns e outros vou compretando istes apuntamentos meus, que de outro xeito foran atrapallados e faltos de datos.

O auga do ” Pacífico ” ten unha cor gris azuleada e metálico: namentres istes tres días de viaxe, só cruzouse con nós un buque, e a unha gran distanza; por certo que iste veleiro irisorrio tivo a bordo xeitos dun gran acontecemento; tanto é o que pesa a soidade e o sintirse medio perdido entre tanta inmensidade de auga. A oleaxe é regular, polo cal non entendo como o chaman ” Pacífico ” a iste már, sen nengun lítote.

Dime pai que en uns tres días chegaremos as illas ” Hawaii ” ou ” Sandwich “, que constitúen hoxe unha colonia ” Norteamericana “. Teñ verdadeiramente gañas de chegar a elas, e moito máis o ” Japón “; pois ista inmensidade de auga, o saberme tan pequeno en comparanza a iste ” Océano ” inxente e arcano, dame certa sensa de inquietude. N’istes intres de soedade e de tensión, rezo máis fervorosamene a Deus que nos protexa de todo mal.

Herencia de Timbiqui · Pacífico

Outra carta con datos sobre Bolivia e Chile

Santiago, 29 de Xulio

Meu queridiño Fernando:

Recibin en ” Santiago ” as túas postais de ” Méjico ” e de ” Veracruz “; son moi interesantes e douche as grazas polo túa boa lembranza. Tí probabelmente, levarás xuntas ista carta e a que te escribin fai 10 ou 12 días dende ” Lima “.

Hoxe vou darche novas de ” Bolivia ” e de ” Chile “, d’istos dous países do occidente suramericano, que tan interesantes cousas teñen.

Falemos, pois, de ” Bolivia ” primeiro. Debe o seu nome iste país, como tí es sabedor, o caudillo da soberanía americana, ” Simón Bolívar “. Con anterioridade chamábase ” Alto Perú “, porque nas súas características e nas súas condicións físicas, semellan moito, verdadeiramente, o ” Perú “. Ista república, polas contra a todalas demáis que atópanse cara o ” Pacífico “, non teñen saída o mar; pechanlle a saída territorios do ” Peru ” e ” Chile “.

A banda de cordal andina que se mete en ” Bolivia ” e moi elevada e seca, e a zona baixa, ou xungla, con clima tropical moi extremoso . Entre istas dúas zonas, emporiso, atópanse vales moi vizosos e con clima moi indulxente. Os ” Andes ” comopoñen en ” Bolivia ” altos altiplanos, de 2,500 a 3,000 metros e os bicos dos montes érgense a moita maior altura; o máis elevado, que è o ” Sorata “, acada 7,600 metros de altitude sobor do mar, semellantemente o ” Ecuador “, atópanse eiquí varios volcans en actividade e moitos outros en acougo.

A lagóa ” Titicaca ” é coma un pequeno mar interior; achase situado no alto altiplano e a 3,900 metros sobor do nivel do mar. Ten moitas illas e a surcan buques de vapor e outras embarcacións, que o atravesan de ribeira a ribeira. A ribeira norte da gran lagóa pertence o ” Perú “. A falla, pois, de auténtico mar, os bolivianos poden facerse o devezo de ter un pequeno mar na súa gran lagóa.

En ” Bolivia ” abonda moito a ” Llama “, que é o animal imprescindíbel de todo boliviano, e que lle serve coma un camelo ou un cabalo; hay tamén ” Alpacas ” e ” Vicuñas ” e, nos bicos andinos aniñan os ” Cóndores “. entre as producións vexetais do chan son especialmente importantes o ” Café “, o ” Arroz “, o ” Caucho “, a ” Caña de acúcar “, e o ” Maiz “; e entre as súas riquezas mineiras, teñense que citar as que foron afamadas minas de ” Plata ” do ” Cerro de Potosí “, preto da cidade d’iste nome.

A capital do país é a ” Paz “, con algunhas rúas tan costa arriba que semellan imposíbel poidan circular por elas os autocarros. Ten máis de 100,00 poboadores e se érgue perto da lagóa ” Titicaca ” e xunto a pradeiras vizosísimas. É tamén de importacia a cidade de ” Sucre “, que ostentou tamén o título de capital, localizada nun colado a 2,800 metros de altitude.

” Bolivia ” é un país pouco poboado; a súa falla de ribeiras mariñas fai complexo o seu desenrrolo económico e iste fator atrasa ou empece dabondo o desenvolvemento do país, que alixeiraría deseguro en outro caso.

Pola banda oriental achanse grandes estensións salvaxes e virxes, que compoñen parte do ” Gran Chaco “. Sobor d’istas estensións queren exercer a súa soberanía ” Bolivia ” e o ” Paraguay ” e iso motivou, fai algúns anos, o estalido d’unha querra entre istes dous estados. Ambolosdous estados, loitaron porfiramente para suxeitar dito territorio, mais as trulladas paraguayas obtiveron certas vantaxes.

E vou a falarte de ” Chile “, que é o derradeiro páis que vou a revexarte, pois xa sebes que imos ficar en ” Santiago “. Eiquí chegamos fai tres días e perdoa se talvez non son abondo obxetivo o falar do meu país.

” Chile ” compoñe, coma tí coñeces ben polos atlas, unha longuísima faixa xeolóxica de terreo, que se extende acadando en lonxitude, a metade da ribeira ocidental de ” América del Sur “; a súas distanza é semellante a que media entre ” La Coruña ” e ” Fernado Póo “. ( Xa ves que te poño como exemplo, paises que moi direitamente te atangue ¿ non é certo ? ).

Volta dicir a gran lonxitude do territorio de ” Chile “, xa entenderás que as condicións do chan e do clima son moi dispares na banda norte, que no centro e no sur. A banda norte ten un clima moi seco e a paisaxe do país é árido e desolado; só xunto os ríos que baixan dos ” Andes “, desenrrolase algunha vexetación, é moi rica en recursos mineiros; ” Salitre “, a gran riqueza de ” Chile “, ” Cobre “, ” Oro “, e ” Boráx “.

O gran peirao comercial d’ista zona é ” Iquique ” onde cargase o nitrato; tamén o é ” Antofogasta “, o perirao onde se carga o mineral da ” Plata “.

A zona central é de clima máis temperado e húmido; din que se asemella a vosa zona do ” Mediterráneo “; ista banda de ” Chile ” é a máis poboada, e é eiquí onde atópase ” Santiago ” e o seu peirao comercial ” Valparaíso “, os dous máis importantes centros urbás do país. De ” Valparaíso ” sae o ferrocarril que, remontando a barreira dos ” Andes “, comunicanos con ” Buenos Aires “. En inverno, por mor das neves nos altos portos andinos, ata fai pouco, faciase moitas veces transbordo e mesmo librar a pé algúns centos de metros. Hoxe as cousas resolveronse construindo un túnel, que evita ter que remontar o ” Paso ” embarulloso.

A zona meridional é de clima doce e máis chuvioso; mais no canto no que un vaíse achegando o seu, vai facéndose máis xélida e din que, nos aveciñamento do estreito de ” Magallanes “, a traza do país e o clima son semellantes a ” Noruega “. Os peiraos principais d’ista zona meridional son ” Valdivia ” e ” Punta Arenas “, iste derradeiro no mesmo estreito de ” Magallanes “.

” Chile ” é un país rico; os seus poboadores non poupan esforzo algún para se incrementar a súa cultura. ” Santiago ” é unha gran cidade, con amplas e fermosas rúas, con maxestuosos edificios públicos, con unha mesta rede de trolebuses, que nada ten que envexar as cidades máis adiantadas de ” América “; a súa poboación salva xa o millón e medio de poboadores e, tendo en conta a súa proximidade con ” Valparaíso “, no é exsaxeración supor que, dentro de poucos anos, chegarán a xuntar entre as dúas, máis de dous millóns de poboadores ¡ A metade de ” Buenos Aires “, xa ves !.

” Santiago ” cobre unha gran extensión; semella un parque no cal foronse dispor as contrucións . Unha gran avenida con vizosas árbores a atravesa, n’unha lonxitude de 6 Km.; é a ” Alameda “. Domea a cidade a pintoresca cimba de ” Santa Lucía “,e dende alí desfrutase d’unha belísima vista sobor do caserio, que xeralmente é de xeito español, con belas frontes as casas e tendo moitas d’elas un xardín interior, a semellanza da vosa belísima ” Andalucía “.

Temos moitos ferrocarris; toda a ribeira pode percorrerse con comodidade en nosos trens; posuimos tamén unha boa mariña mercante. Non nos fallan, pois, os dous primeiros fatores que axudan o adianto mercantil dos pobos. Contamos tamén con moitas escolas e dase eiquí crecente importancia as cuestións da ensinanza e da cultura.

Vou revesarte rapidamente os feitos máis culminantes da historia chilena.

Cando os españois apropiaronse de ” Chile “, noso país atopábase poboado polos ” Araucanos “, indíxenas que se caraterizaban polo súa valoura e polo seu espírito de independencia; foi iste o derradeiro país conquistado polos españois. Logo de dúas tentas sen éxito de ” Almagro ” e ” Camargo “, ” Pedro de Valdivia ” conseguiu establecerse en terreo chileno e fundou en 1541 a cidade de ” Santiago “; máis morreu a máns dos ” Araucanos “, sendo vingada a súa morte por ” Hurtado de Mendoza “, fillo do virrei de ” Lima “. Dise que é ista expedición figurou o gran poeta ” Ercilla ” e que, con o que eiquí viveu, compuxo o seu gran poema ” La Araucana “.

En 1561 foi establecida eiquí unha capitanía xeral, e, dende entón ata 1808, pouco de propio ocurreu en ” Chile “, coma non seña o traballo silencioso e constante dos labregos para ir desenrrolando as riquezas do país.

En 1818, acadou ” Chile ” a súa independencia, ainda que os españois decontaron domeando logo d’algúns anos na illa de ” Chiloé “.

O xeral ” O’Bigius “, que foi o primeiro presidente que exerceu unha verdadeira dictadura; seguironlle outros presidentes, e en 1866 interviu ” Chile ” na guerra entre ” España ” e o ” Perú “, sendo bombardeado o peirao de ” Valparaíso ” polo pelotón de ” Méndez Nuñez “.

Prodúxose logo a guerra contra o ” Perú ” e ” Bolivia “, en 1879, rematando algúns anos máis tarde dándolle a vitoria a ” España ” que se foi desenrrolando sen aturar case loitas e insurrecións interiores.

E eiquí dou fin. Máis adiante, escribireite a ” Madrid “. Desexo que pasedes tí e teu pai, moi ditosamente o que vos resta de viaxe. Eu lembrote moito, moito. ¿ Volveremonos a ver outra vez ? ¡ Canto praceríame !. Deus o quererá, deseguro. Somos moi xoves, e, no decurso das nosas vidas, que poidemos dicir que agora comezan, se cadra teñamos a sorte de atóparnos de novo. Mais no canto de escreberme algunha vez, para que non langore entre nós unha amizade tan amabelmente lobada.

Saúda a teu pai, acolle as cordiáis lembranzas do meu e xa sabes canto te quere o teu amigo que enviache unha forte aperta.

SolSelectas · Ay Que Sera Del Sol – Rodrigo Gallardo

Unha carta con novas do Ecuador e do Perú

Meu querido Fernando:

Escribote hoxe dende ” Lima “, a capital do ” Perú “, onde chegamos ontes; fixemos parte da viaxe en autocarro por facerse máis rapidamente que en ferrocarril, xa que eiquí o país é dabondo crebado na ribeira, e os trens non poden acadar grandes velocidades.

Procurei mercar, sobor iste país e sobor o ” Ecuador “, que deixamos antonte, unha información breve e lixeira, e complaceme en comunicarche, por si nos meus datos podes atopar algún de interese para as túas notas de viaxe que, en tal caso, serán nosas notas.

Antecedendo, pois, con orde, vou falarte do ” Ecuador ” e logo falareite do ” Perú “. Ti sabes ben que o ” Ecuador ” chamase así por cruzar o seu territorio a ” Linea Ecuatorial “.

No chan do ” Ecuador ” campan perfetamente tres zonas paralelas: a ” COSTA “, os ” ANDES “, e a ” SELVA “. A zona da ribeira ou linde co mar ten só de 20 a 200 kilómetros de amplitude, seguindo logo dúas cadeas montuosas paralelas, afastadas entre sí por uns 60 a 65 km.. O terreo que fica entre istas dúas dúas liñas de montes dan xeito a un altiplano de uns 3,000 metros. A capital ” Quito “, atópase erguida no relinde occidental d’iste altiplano, a 3,000 metros sobor do nivel do mar.

A zona andina do ” Ecuador ” ten unha gran actividade volcánica: algúns volcans están en erupción e outros moitos fican en quietude. Os máis acolloantes, polas seus inxentes proporcións, son, o ” PICHICHA “, a cuxo pe atópase a cidade de ” Quito “, o ” CHIMBORAZO “, situado un pouco máis o sur e o cal ergue a súa mol ata 6,310 metros.; o ” COTOPACHI “, e o ” CHILES “.

É curioso notar, que istes volcáns ecuatorianos non arroxan case ningunhas lavas, senon auga, cinzas e anacos de rochas.

O clima é tropical nas zonas baixas e moi agradábel no altiplano ou ” TIERRA FRESCA “: hay anualmente unha estación de abondantes chuvias que constituen o incerno do país, e outra estación seca, que é o verán; o mes de Xulio, é, eiquí o máis xélido do ano.

Os produtos do chan ecuatoriano son: o ” CACAO ” fundamentalmente, o ” CAUCHO “, ” PIELES “, a ” TAGUA ” ou marfil vexetal e ouro, en menor suporte. En canto as súas indrustrias, son ainda poucas; mais é propio d’iste país a produción do chapeus de ” Jipi-japa “.

Amáis de ” Quito “, que é a capital, e que conta con máis de 200 mil poboadores e posúe belos edificios nos cales aloxanse as dependencias e servizos do goberno e os centros culturais superiois do país, é de importancia ” Guataquil “, o gran peirao comercial do ” Ecuador “, cidade de poboación por riba da capital; tamén é importante a cidade de ” Cuenca “.

A unhas 500 millas da súa ribeira, o ” Ecuador ” posúe as illas de ” Colón ” ou de ” Galápagos “, pouco poboadas.

Os territorios que forman hoxe o ” Ecuador ” pertencían con anterioridade o pobo ” Quichúa “, cuxo xefe ostenba a titularidade de ” Quitus ” ou emperador, do cal deriva o nome da capital.

Cando o capitan español ” D. Sebastián de Benalcázar ” chegou a terras do ” Ecuador “, por orde de ” Pizarro “, e conquistou o reino de ” Quito “, cara medio século que iste país atopabase subxugado a os incas do ” Perú “.

Xa en poder de ” España “, aderiuse primeriro o virreinato do ” Perú “; mais no século XVIII foi anexado o virreinato de ” Nueva Granada “.

En 1809 produxose un levantamento para preogar a independencia do país: poido sufocarse aquella tentativa, mais, recuncados os feitos en 1822, e logo da duro combate de ” Pichicha “, o xeneral venezolano ” Sucre ” logrou a proclama da independencia.

Unha vez ceibes, admitiron os ecuatorianos a constitución de ” Colombia “, uníndose a ela: mais en 1830 afastáronse e fundaron o estado do ” Ecuador “.

Iste país, é un dos que máis traballaron pola cultura, facendo obrigatoria a esinanza e xerando numereiras escolas e establecementos de cultura superior.

É, indubidablemente, un país dun gran porvir, feito o patriotismo e a labourosidade dos seu poboadores.

Respeito o ” Perú “, me din que, nos primeiros anos da colonización española, o seu territorio foi moito máis amplo que o que ten hoxe. Case todolos territorios da ” América Meridional ” dependían entón do ” Perú “, ónde ” España ” fixou a capitalidade dun dos virreinatos.

A fortuna chegou a ser grande eiquí, pois o subsolo é moi rico en metais, entre eles a prata: isto deu lugar a que, cando se quería avaliar a riqueza dunha cousa,o vulgo soía e soe dicir ” Vale un Perú “.

O territorio d’iste país é moi dispar, un pode imaxinalo denotado por tres zonas, a semellanza do ” Ecuador “: a ribeira a cabalo entre os ” Andes ” e o ” Pacífico “; a zona andina, empinada e pobre, e a zona interior, baixa e tropical, regada por algúns dos afluintes do ” Amazonas “.

A zona máis poboada e civilizada do país é a ribeireña, ónde se atopa ” Lima “, que é unha cidade moi fermosa; xunto a ela atópase o peirao do ” Callao “.

As altas zonas andinas son desertas e maniñas: só viven alí algúns montés coidando do seus rabaños de vicuñas, llamas e guanacos. Din que é tétrico o espectáculo d’istes montes espidos, con herbas miserentas e case secas, facéndose a respiración arela pola altitude e a vista cega polo exceso de luz, a semellantes antiplanicies desoladas as chaman os peruanos ” Puna ” e tamén chamn así o ” Mal de Montaña ” sen dúbida por sentirse n’elas as molestias de dito mal.

Os vales pola contra, son fermosos e vizosos: nun d’eles atópase a cidade de ” Jauja “, respeito da cal tan pitorescas e foliadas descipcións se fixeron, esaxerando, naturalmente, as condicións de vizosidade do seu chan.

A banda baixa do país, na zona interior, atópase chea de fragas vírxenes e poboada ainda por indíxenas nun estado pouco civilizado. N’ista zona abonda o caucho.

Polas diferenzas do nivel das súas terras, produce o ” Perú ” unha gran variedade de prantas unha das súsa principais esportacións é a ” Quinina “, pranta que vive nas vertentes andinas; nas bandas máis baixas e veciñas a chaira,

Antes de chegar os españois o ” Perú “, domeaban eiquí os indios chamados ” Incas “, os cales acadaban un grao dabondo regular de cultura, que rematou nun apoxeo acadado durante o imperio de ” Buayna Capac “, en 1525. As guerras civís que estalaron entre os sucesores d’iste emperador, axudaron moito a conquista feita polos españois.

Ainda cando en todo o país falabase español, os indios que poboaban nas zonas andinas e nas rexións chairas non recoñecidas ainda, falan o primitivo idioma do país, o ” Quechua “

No ” Perú ” os ferrocarriles son de costosísima construción , teñen que librar grandes desniveis en poucos kilómetros, o cal fai xusto notábels obras de enxenería. Como por exemplo direiche que o ferrocarril de ” Lima ” a ” Oraya ” ten que acadar unha altura de 4,834 metros en só 170 kilómetros de percorrido.

Amáis de ” Caña de Azucar “, de ” Carbón “, de ” Algodón ” e de ” Caucho “.

” Arequipa ” é o que podería chamarse a capital do sur de ” Perú “. ” Trujillo “é unha cidade que se atopa na ribeira norte, ista foi fundada por ” Pizarro ” en 1534.

Na ribeira peruana atópanse as afamadas illas ” Chinhcas ” , notábels polo amoreamento n’elas das deyecións das aves mariñas, chegan a constituir moreas enormes de ” Guano “, que utilizanse para abonar os campos. ” España ” apoderouse en 1864 d’istas illas como garantía dunha rechamada diplomática; e non sendo ista atendida, a escuadra española, as ordes de ” Méndez Núñez “, bombardeou o perirao do ” Callao ” en 1866.

Habianse orixinado, namentres istos derradeiros anos, diferenzas entre ” Perú ” e ” Chile ” por cuestión do territorio ónde se atopan as poboacións de ” Tacna ” e de ” Arica “, mais cada un d’istes estados quixeran apodeirarseas.

Recentemente, os ” Estados Unidos ” exerciran a súa mediación, concedindo ” Tacna ” o ” Perú ” e ” Arica ” a ” Chile “.

Bo: penso que xe te fatiguei dabondo enchendo tantas páxinas; enviote á parte unhas postais ilustradas para que elas te axúnden a axeitarte millor idea d’istes países.

Meu pai encargoume con benquerenza saúdos para o teu e para tí, e eu tamén rogote teñas a bondade de dar de novo a teu pai moitas grazas polo maxestuoso agasallo que me fixo na ” Habana “, e que gardarei y lembrarei sempre.

E tí, meu queridiño Fernando, dispón como queiras do teu bo amigo que non te esquece. -” JOAQUÍN “

El Grupo Jatari · El Grupo Jatari: Folk Music of Argentina, Bolivia, Chile, Ecuador, Peru and Venezuela

Voámos a San Francisco

” Mister Harper ” levaba súas atencións e bondades para con nos a querer, nembargantes, que fixéramos a viaxe de ” Nueva York ” a ” San Francisco ” en aeroplano. Dicíanos que a viaxe en tren, para distanzas tan longas, andaba a ser moi aborrecible. Pai, para afastar tanto tino, rebateulle a cuestión do esaxerado precio da pasaxe; mais ” Mister Harper ” o venceu todo, e acadounos unha rebaixa moi considerábel, dado o seu posto de directivo d’unha liña airiña. D’aquela, mais fixemos en dúas xornadas a viaxe ata ” San Francisco “, voando sobor de ” Cleveland “, ” Chicago ” e ” Salt Lake City “, acougamos en ” Omaha “, cidade achada na gran chaira central, estado rico polas súas grandes explotacións de cereais.

Como as comarcas centrais son pouco poboadas, os homes do agro valen o uso de potentes trebellos para facer as labouras. D’aquela, un só home con os seus trebellos e seus cabalos da un rendemento superior o de 25 o 30 hectareas: o froito d’este sistema é que se obteñen as producións do agro a precio máis axeitado que n’outros países na que a pouca trebellada o seu emprego fai xusto o concurro de moitos braceiros nas labouras do agro.

Ista viaxe en aeroplano houberase asemellado certamente tedioso: mais por fortuna o colega de pai tiña a xentileza de agallar como lembranza, un fastoso ábum das paisaxes de ” Nueva York ” e unha luxosa, concretada e interesante historia dos ” Estados Unidos “, que lía no aeroplano.

N’ela formei que os ” Estados de la Unión ” son 48, aos que deben amecer un distrito federal e dous territorios. Tamén vexo n’ela que os primeiros colonizadores do país foron ingleses, franceses e tamén alguns españois. Os ingleses estableceron na ribeira da ” Unión ” 19 colonos e istás, por mor de varios impostos prohibitivos que lles quixo impor ” Inglaterra “, subleváronse contra a metrópoli, dando elo orixe a guerra dos oito anos ( 1775 – 1783 ). O día 4 de Xullo de 1776 pregouse a independencia dos 13 dominios, que se xuntaron baixo o nome de ” Estados Unidos de América ” e baixo o mando de ” Washington ” quén, axudado polos franceses gañou, o fin das forzas inglesas, enviadas para sufocar o levantamento.

Iste país foi avanzando ata que, en 1861, estando de presidente ” Abraham Lincoln “, tentaron afastarse os estados do sur, porque os do norte chamaban pola supresión da escravitude dos afro-americanos. Os do sur opoñianse, porque os afro-americanos servianlle para cultivar o agro. Estalou con ista orixe a chamada guerra de secesión, que durou cinco anos, saíndo vencedores os estados do norte e ficando, polo tanto, abolida a escravitude dos afro-americanos.

A pesares d’elo, non son sempre eiquí moi afábels as relacións entre blancos e afro-americanos, coma tampouco o son as que sosteñen o pobo americano con os chineses, xente que en gran numerosidade migrarón aa iste país, ata que as leis puxeron fin a inmigración dos chinese.

Os ” Estados Unidos ” sostiveron guerra con ” España ” en 1898 pola cuestión de ” Cuba “, sendo entón presidente d’aquela república ” William McKinley “. E recentemente en 1917, tomaron parte na guerra europea no bando dos aliados, botandolles unha mán de xeito efitivo a conseguir a vitoria.

Hoxe domea financieiramente o mundo, mais é o país máis rico da terra. Consta o mesmo tempo como o primeiro alboio do mundo, como un dos paises máis ricos en hulla, ferro, cotón, e petróleo e posúe as máis vizosas industrias. Non é extrano que, posuindo semellante poder, os ” Estados Unidos ” deixaran a súa politica de aillamento e convertiranse n’unha potencia de primeiro orde.

En ” San Francisco ” tivemos a ledicia de acoller cartas de nai e da miña irmá. Como era de ver xa, o sair de ” España “, en que hotel íamos aloxarnos, a iste hotel nos dirixiron o correo. O mesmovfixo un bó amigo ” Joaquín ” un compañeiro de viaxe ata ” La Habana “, de quén recibin dúas agarimosas e interesantes cartas, que engado, se é o caso a iste caderno, porque achábame n’elas dos grandes americanos do ” Pacífico “. D’este xeito as notas sobor de ” América ” ficarán máis compretas, ainda tendo en conta o inconexos que teñen que ser os meus apuntamentos.

Pai estivo tamén ledísimo de acorller novas: en ” Madrid ” atópanse ben, e a derradeira carta chegada colleu un vapor que saiu 12 días logo que o noso. Nai e ” Isabelita ” recibirán se cadra xa, algunhas das numereiras postais con vistas de ” La Habana ” e ” México ” que lles mandamos.

” San Francisco ” é a gran capital americana do ” Pacífico “: cidade moi poboada é tamén ” Los Ángeles “, a chamada cidade que se fixo afamda polos seus grandes estudios de cinema que se encontran en ” Hollywood ” e por ser a residencia corrente de moitos millonarios norte-americanos. Os seu arredores son deliciosos e cheos de laranxos . Ten grandes e luxosos hoteis e algunhas das súas rúas alonganse en tuneis abertos nas cimas e revestidas de bilantes losetas, de losas de porcela a semellanza das estacións do metro.

” San Franciso ” ten xeito de maior axitación semella un ” Nueva York ” máis en pequeno, e abondan eiquí tamén os rañaceos.

A súa enseada, que é moi espallada, foi descoberta por un coronel español, ” D. Garpar de Portolá ” e o seu peirao é moi activo. Belas corredoiras percorren a ribeira, e forman apetitosas avenidas xunta o mar. Un parque metese cara o mar en xeito de unlla e no centro d’iste parque érguese a estatua do relixioso maiorquín ” Junípero Serra “, quén colonizou e deu nome a ” San Francisco “. É moi agradábel tamén ver alí un monumento erixido a ” Cervantes ” representándolle en busto e ante él aseonlladas os seus dous xeniales persoaxes ” Don Quijote ” e ” Sancho Panza “

Ista cidade sufreu en 1906 un tremendo tremor que botou por baixo gran parte das súas edificacións e produxo millares de vítimas.

O vapor ” Colombia ” no que nos atoparemos ista tarde. Deus mediante par ” Yorkdrama “, está xunto a un peirao facendo as súas preparacións para partir. Deus queira que poidamos chegar ledos o ” Japón ” ónde poderemos ter a gran ledicia de apertar os avós .

The Mowgli’s · San Francisco

As Fervenzas do Niágara ” El Canadá “

Pasei dous días que van ser inesquecíbels para mín, ¡ trasnoitei por primeira vez na miña vida !. Ontes pola mañán collimos unha aeronave no aeroporto de ” Nueva York ” e o cabo de catro horas, estabamos no ” Niágara “.

Isto sucedeu así, porqué pai ten un bo amigo nun banco de ” Nueva York “, o cal fumos visitar o seguinte día da nosa chegada. Apertounos moi aloumiñeiro e de todolos xeitos quixo que fóramos a xantar un día a seu fogar. Cumplimentamos a seu convite , e aló presentounos a un amigo, diretor dunha liña aérea que vai de ” Nueva York ” a ” Otawa “, no ” Canadá “, pasando polo ” Niágara “. Iste home, cuia afabilidade é inesgotable, quixo de todolos xeitos convidarnos a visitar as afamadas fervenzas do ” Niágara “, acompañandonos él mesmo no aeroplano.

Dame certo medo subir o aparello pois teño que recoñecer que iste medo foi desvanecendose axiña, ata sentirme de todo salvo e satisfeito. A cabina do aparello era fastosa e cunha capacidade para doce pasaxeiros, íamos oito soamente.

Dinme conta de que deslapábamos do can porque me pareceu que os edificios veciños ían afundíndose, xa voando a unha altitude que me pareceu perto de uns 200 metros , puiden abraiar a paisaxe fastosa de ” Nueva York “, é unha impresión incomparábel. As rúas semellaban tallos, o peirao acurtabase pola ribeira, tan azul da auga, os engrandecen pontes colgantes que atravesan o ” East River “, semellaban de xoguete. Xoguetes tamén os trasatlánticos que atravesaban a enseada.

Seguemos a máis infida do caserio e cespa logo sobor dos campor ístos semellan un mosaico; os montes se retrincan tan só na lonxanía. As que fican baixo nos, semellan aplanadas. Amola un pouco o seu inxente son dos motores. O home que nos acompaña sorie compracido o ver o noso interese pola viaxe, e nos ofrece unha boliñas de cotón por se queremos protexer con eles nosos ouvidos do son expresivo. Logo ofrecenos máis pastas e una cunca de té.

A paisaxe troca, e agora voamos sobor de grandes fragas, namenstres sobrevoamos o caserio d’algunha cidade todo tornase atangueante e fermoso, moitas o día, case como se estiveramos en ” España “.

Chegamos a ” Búfalo ” e alí aterra noso aparello, contorna de maxestuosas fragas, non demoramos en acharnos fronte o espectáculo maxestuoso e incomparábel que mostran as frevenzas do ” Niágara “.

Entre as lagóas ” Erié ” e ” Ontario ” achamos un desmonte de máis de 90 metros: o río ” Niagara ” que en severidade compon un ramo do ” San Lorenzo “, xunta istas dúas lagóas entre o desmonte do terreo, o que na súa banda do río, nos chamados rápidos, que son coma ramplas nas cales as augas levan unha correntes moi forte; mais hai un lugar no que existe un gran tallo no terreo de máis de 50 metros de elevación e por iste tallo se xuntan as augas do río, axeitando iste chimpo incomparábel, que é a fervenza do ” Niágara “. Ten a fervenza xeito d’unha gran arcada de máis de 1,200 metros de lonxitude, e no medio d’él atópase unha illa, ficando así partida a corrente do río en dúas trazas, un moi amplo e outro máis estreito.

O son que fai a auga o bater é verdadeiramente atronador, e a nube de vao que se ergue é cegadora, síntese ante iste espectáculo da natureza unha mistura de medo e de aglaio, os meus ollos quixeran reter por sempre a impresión fastosa d’iste intre.

Dinme, que no máis fondo do báratro sóe bater o auga da frevenza, entón ista lama líquida curva que se bule agora sen asueto pola tallada baixa do río, fica mudada n’un cofre de xeo, ¡ Que prodixioso debe resultar !.

Ista frevenza marca o linde do raiano entre dous paises: a ribeira esquerda do río pertence o ” Canada “, a dereita é norteamericana.

Na central hidroeléctrica, proxectado polo noso compatriota o xenial enxeneiro ” Leonardo Torres Quevedo ” . Pasabamos d’unha ribeira a outra polas augas axitada do río.

¡ Canto me cucaría poder ver algo do ” Canadá !. Ista exclamación inxenua que manifesto é acollida por ” Mr. Harper “, que así se chama o home que nos acompaña.

– Iremos o ” Canadá ” – dime en correto galego.

– Non, non, non poderemos – di pai. Estamos obrigados a sair pasado mañán sen falla de ” Nueva York “. o camiño que nos falta facer é ainda longuísimo e levamos xa case un mes de viaxe.

– Sintó – contesta ” Mister Harper “. Sendo isto así, debo, para compracer o seu fillo, darlle algúns detalles respeito o ” Canadá “, xa que ista vez pode coñocelo. Dareillos cando voltemos, pois así pasará mellor o tempo no aeroplano, tanto máis, en canto voltemos, xa anoitecido e non poderá entreterse no miramento da paisaxe.

Efectivamente , o voltar, e cando acougásemos do noso paseo pola ribeira do ” Niágara “. “Mister Harper ” deume interesantes notas sobor do ” Canadá “.

É un país inxente – dixome – a súa área é pouco menor que a de ” Europa ” e seu clima moi extremado. No inverno, sobre todo, é moi xeado na súa banda norte, ten temperaturas case polares. En ” Quebec “, non é extrano discernir 35º o máis baixo cero, a neve cobre o chan canadiense por unha tempada de máis de cinco meses cada ano.

O país é, en xeral chairo na súa banda central, ónde axeita un infindo altiplano, con infindas lagóas a rexión occidental é moi montuosa, con bicos cubertos de neves constantes, e a oriental é variada, tendo grandes fragas cuia poboación constitue unha das maiores riquezas do país.

Hai un gran río que recolle as augas de moitos d’istas lagóas interiores, que é o ” Mackenzie “, o cal desemboca no ” Océano Glacial “, iste gran río sería un importante ruteiro de comunicación, mais boa parte do ano fica xeado na súa desembocadura. O ” San Lorenzo ” é o río máis aproveitábel para a náutica, posto que os buques de gran puntal poden navegalo ata ” Montreal “. Máis aló de ” Quebec “, o río anchease enormemente e así deconta ata a súa desembocadura. Os xeos interrompen a náutica por espazo d’algúns meses, xeralmente de novenbro a maio.

O agro atópase moi florecente o sur do país, tamén é un recurso de riqueza a explotación da madeira das súas fragas fornecida pola facilidade que ofrecen os ríos para o seu traslado económico nas alinadias ou xangadas.

Tamén ten minas e seu comerzo algo activo. Mais as súas riquezas non poden desenrrolarse con máis intensidade, posto que os incovenentes que ofrece un clima tan xeado.

Das súas cidades, son importantes: ” Montreal “, de ónde sae unha infinda liña de férrea que atravesa todo o ” Canadá “, chegando ata a ribeira do ” Pacífico “. Ista longuísima liña, de uns 5,000 kilómetros de lonxitude, é percorrida polos trens en catro días de viaxe. Ista cidade é a máis poboada e comercial de todo o país. ” Otawa ” achada sobor d’un afluinte do ” San Lorenzo ” é a capital do ” Dominio ” alí mora o goberno e o parlamento. ” Quebec ” xunta o gran ” San Lorenzo ” e non moi lonxe do mar, é unha cidade d’unha traza sinaladamene francés. ” Toronto ” é tamén unha gran cidade con máis de medio millón de poboadores.

A idiosincrasia indispensábelmente francés que ofrece ” Quebec ” e o inmortalizarse eiquí aquél idioma, resolvese porque o ” Canadá ” foi descoberto por ” Jacques Cartier ” e colonizado por ” Sanuel de Champlain “; e dende 1534 a 1763 pertenceu a ” Francia “, tendo entón por capital ” Quebec “. A cidade, pois, non fai máis que decontar amosando a tradición da súa historia francesa.

Na lonxanía vese unha infinda chaira e n’ela, millares de lucecitas. ¡ Que espectáculo máis fermoso !. En Canto nos imos achegando, vai ancheando exaxeradamente aquela infindade iluminada, agora vemos a uniformidade d’iste manto, unha liñas coma faixas brilantísimas de luz. Son rúas principáis , que se atopan mellor iluminadas que outras, e as grandes pontes colgantes que atravesan o río.

Eu non volvo do meu pasmo o ollar espectáculo tan fastoso: voamos xa sobor da cidade, as altas edificacións recortan as súas innumerábels fiestras iluminadas, e as prazas son coma brasas de luz de todas as cores; a publicidade liminosa delongase tamén polas grandes arterias.

¡ Nova York !. A cidade, de noite e dende o aeroplano, ofrece un aspeito fastoso e inesquecíbel . A beleza da urbe n’istas circunstancias é indubidablemente moito maior que vista a luz do día e dende as beirarrúas das súas rúas axitadas e cheas de actividade.

HOLLYDAYS · L’Amour à la Plage (Niagara COVER)