Eduardo María González-Pondal y Abente ( Queixumes dos pinos, 1886 ) “Cando os duros machados”

Cando os duros machados

feren os altos pinos,

e caen con estrondo

no chan de Bergantiños,

non caen, non, en vano

cal xigantes erguidos,

sin groria e sin renome,

nos seus eidos bravíos:

mais ao caer, ceibando,

os ulidores piños

se espallan na devesa

polo mato nativo,

e da semente se erguen

descendentes altivos.

Así, cando caeran

aqueles destemidos,

de nobres ideales

os boos peitos enchidos,

non caeran en vano,

en oprobioso olvido,

coma o vulgo dos homes

na escuridade extintos.

Mais o chan empapando

do sangue escrarecido,

os campos de Suevia,

dos celtas nobre asilo,

non cederan á morte,

e deixaran altivos

perdurabre semente

de vingadores fillos.

Déspostas insensatos,

forxá, forxade grillos;

pode oprimir o ferro

un corpo enfraquecido;

mais as nobres ideas

e gloriosos instintos…

¡eses…non pode, non, o duro ferro

nin a morte extinguilos!

Francisco Añón Paz ( Poesía en Galego ) “A Galicia”

De teus recordos vivo ¡Galicia encantadora!,

por teus anacos morro, idolatrando chan,

onde voou sorrindo da miña infancia a aurora,

onde as máis caras prendas que o corazón adora,

o derradeiro sono en paz durmindo están.

¡Ai!, eu tamén quixera durmir no teu regazo,

cando fechando os ollos dixera ó mundo adiós,

para contigo unirme en máis estreito lazo,

nun empinado outeiro, nun foxo ou nun ribazo,

que son para quen morre tódolos sitios bos.

Pintar quixera agora en loumiñeiro canto

teus vales e montañas, teus ríos e teu mar;

mais describir non podo tan feiticeiro encanto,

e as ourentes flores do teu precioso manto

coas minas tristes bágoas podríanse ourizar.

¡Ai!, se alas tivese, traspondo o Guadarrama

e outras altas serras cal rápido cóndor,

iría ver, Calicia, teu rico panorama,

teu verde chan florido que os aires embalsama,

e o natal curruncho do meu primeiro amor.

Vería desa altura teu mar de azul e prata,

que desde a nobre Asturias ó libre Portugal,

pola fachada costa bruando se dilata;

vería o sacro Pindo e a grande catarata,

que o Ezaro gomita dun alto penedal.(…)

Manuel Curros Enríquez

Ten a serena o canto,

i a serpe o alento;

o lago ten a onda,

Dios ten o inferno.

Ti tes dabondo

co que tes escondido

nese teus ollos.

O trono dos monarcas,

do sabio os trunfos,

a groria do poeta,

o ouro do mundo:

dera eso todo

por solo unha mirada

deses teus ollos.

Buscan os pitorreises

pra faguer niño,

a herba santa que nace

beira dos ríos.

Eu busco solo

unha mirada meiga

deses teus ollos.

Cando se pon a lúa

tras dos penedos,

choran as estreliñas

todas do ceo.

Tamén eu choro

cando non me alumean

eses teus ollos.

Valentín Lamas Carvajal ( Espiñas, follas e frores, 1877 ) “A miña aldea”

Preto d’os Castros do Trelle,

N’unha frorida ribeira

Onde moitas clás de froitos

E d’albores vexetan,

Erguense as humildes chouzas

De San Pedro de Moreiras;

Probe aldeiña onde teño

As minas grorias d’a terra,

O niño d’os meus amores,

Os recordos que m’alentan;

N’ela vin a lus d’o día

E pol-a noite as estrelas;

Alí pensando n’o ceo

Vertin as vágoas primeiras;

Alí miña nai amante

Arrulóume satisfeita

Ó son queixumbroso e brando

D’as cantiguiñas gallegas;

Alí, no seu Camposanto

Onde debaixo d’as erbas

Dormen ó sono d’a morte

As minas amadas prendas,

¡Cantas veces eu rezaba

Pensando choroso n’elas!

Alí non hay fror non monte

Que nos meus sonos non vexa,

Non souto que non conozca,

Non camiño que non sépia;

Inda escoito o son doorido

Das catro campás d’a eirexa,

Cal si falando viñesen

A contarme tristes queixas,

¡Ay probe aldea… adeiña

De San Pedro de Moreiras,

Cantos sospiros me costas

E cantos ayes me levas!…

Asina dixo un coitado

Galleguiño, alá n’América,

Cando morto de soedades

Pensaba n’a súa Aldea.

¡Ay! os probriños gallegos

Morto queren á sua terra…

E van morrer sin consolo

Sempre lonxe… lonxe d’ela!!

Ramón Cabanillas Enríquez ( No desterro, 1913 ) “Taberna”

Os mozos mariñeiros da fiada

lémbrase rindo alleos de coidados;

cheira a aceite e pemento requeimados

rustido de xurés e caldeirada.

Conta o patrón nunca corro a trebonada

do ano setenta, -historia de afogados;-

e empuxándose, inando, entran mollados

os homes dunha “lancha de enviada”.

Pasa de man en man a xerra roiba

de albariño, e namentres cae a choiva

e o vento fai tembrar a casa enteira,

detrás do mostrador clarexa o ceo

nas trenzas de ouro, no mirar sereo,

na surrisa de luz da taberneira.

Aquilino Iglesia Alvariño ( Cómaros verdes, 1947 ) “Olas salgadas”

Na mar, olas salgadas, cabeleiras

verdenevadas, ledas coma o vidro

liso, suave e frío, ou vento duro.

Cobras de lentos lombos, olas, ondas

cara s tódal-as praias. Escaleras

de lúa en carriola, rebrilando.

Lirios sin sangue da non doce aquel.

Lúas novas en bercios, lavas de puro

dun sol inda doncel, garrido e forte

coma o dos vellos poemas do Helesponto[1].

Velahí redes a mar, a mar primeira,

navegada de noites e de ventos,

sin naufraxios non ledos argonautas,

terrible de inocencia, corte e bela.

En doces brazos de auga adormecida,

a terra, sin ninguén, leda e vizosa,

nun silencio de espacios infinitos

e un revóo sotil de abelaiñas.

[1] Antiguo nome do estreito dos Dardanelos. Se pensamos que a cidade máis importante destaca parte é Troia, podemos dicir que se quere referir ós poemas homéricos, especialmente á Odisea, como poema ou canto do mar.

Celso Emilio Ferreiro Míguez ( Longa noite de pedra, 1962 ) “Lembranza”

Cicais non fuches máis que una lembranza

nascida na lembranza dende o abrente

dunha noite lonxana

de chuvia, vento e sangue.

Aquiles cás ladraban non sei ónde.

Mais ¿onde estaba Dios naquiles intres,

nos que eu ficaba só coma un penedo

cun telegrama tremendo na blusa

(stop) Dos derradeiros segredos?

Somentes eres lembranza, digo, fumo

dunha fogueira acesa no arrabalado

do mundo, sobre a neve,

baixo un rumor de peixes e formigas.

Estou eiquí, e ti, lembranza

xa non estás. Fuxiches polo río

como unha esquiva pomba que voara

por sobre centeeiras de vento,

dándote e fuxindo,

axóuxere do mar na leve praia.

Luis Benigno Vázquez Fernández-Pimentel ( Sombra do aire na herba, 1959 ) “Nocturno”

O corazón ben o sabía,

e na frente da noite

a música rompía frores de marfil

pra o piano pulido de silencio.

Eu pensábache regalar a iauga da noite

pra vestir os teus hombros acaídos.

¿I as voceciñas das frores da amendoeira?

¡Cánto medo sobre o tronco negro

e cánto espía a una i outra beira do río

contando as estrelas que se queren afogar!

Non sabes que o muiño devolverache màis puro o vidro.

Relanzo, vitral…

¡Que medo dan as frores na noite,

sin sangre, sin voz!…

As dalias marelas, nunca aire mouro choídas,

mortas estrelas en caixas de ébano.

O alciprés defende o silencio das escalinatas.

Auga de mirtos, verde auga, dura

fonte que me acompañas.

Si tu non foras…

¡Que medo dan as frores da noite!